Planowany zbiornik Bzin w Skarżysku-Kamiennej jest szansą na zwiększenie bezpieczeństwa wodnego mieszkańców województwa świętokrzyskiego. Prace nad inwestycją, wpisaną w strategiczne dokumenty dotyczące gospodarki wodnej, stale postępują. Wody Polskie wszczęły postępowanie przetargowe na wyłonienie Wykonawcy, który opracuje Koncepcję Programowo - Przestrzenną i Raport oddziaływania na środowisko. Prace projektowe będą fundamentem realizacji wielofunkcyjnego zbiornika w kolejnych latach.

Zbiornik Bzin jest planowany w miejscu dawnego zalewu, który powstał ponad 200 lat temu w czasach dynamicznego rozwoju Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, kiedy z inicjatywy Stanisława Staszica i Francisza Ksawerego Druckiego-Lubeckiego powstawały duże zakłady metalurgiczne wzdłuż rzeki Kamiennej. Idea odtworzenia akwenu zrodziła się na początku lat 70-tych XX wieku. Stwierdzono wtedy, co potwierdzono w toku prac prowadzonych w latach kolejnych nad koncepcją realizacji zbiornika, konieczność ochrony obszarów miasta przed zagrożeniem powodziowym spowodowanym wylewaniem rzeki Kamiennej. Od momentu powstania Wód Polskich, prace nad powstaniem zbiornika przyspieszyły.

Aktualnie Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie ogłosiło przetarg na wyłonienie wykonawcy, który opracuje Koncepcję Programowo - Przestrzenną i Raport oddziaływania na środowisko dla budowy Zbiornika Wodnego Bzin, co jest pierwszym, kluczowym krokiem na osi czasu realizacji tak złożonych inwestycji hydrotechnicznych. Ponadto Urząd Miasta Skarżyska-Kamiennej dokonał na wniosek Wód Polskich scalenia i wpisania do jednej księgi wieczystej działek, które są przeznaczone pod budowę zbiornika, co bardzo ułatwi Wodom Polskim realizację zadania i jest przykładem dobrej współpracy między inwestorem, którymi są Wody Polskie a samorządem.

Miejsce planowanej inwestycji wizytował Grzegorz Witkowski, Wiceminister Infrastruktury, Krzysztof Woś, Prezes Wód Polskich, Andrzej Bętkowski, Marszałek Województwa Świętokrzyskiego, Roman Wojcieszek, Przewodniczący Zespołu koordynacyjno-eksperckiego ds. budowy zbiornika wodnego Bzin na rzece Kamienna w Skarżysku-Kamiennej oraz Andrzej Brzeziński, Wiceprezydent Skarżyska-Kamiennej.

Minister Witkowski i Prezes Woś. Fot. Wody Polskie

- Jesteśmy w trakcie realizacji inwestycji. Za miesiąc wyłonimy wykonawcę koncepcji planistycznej, która jest pierwszym etapem takich inwestycji. Sprawy środowiskowe, architektoniczne i planistyczne są najtrudniejsze w takich inwestycjach. Są tu tereny podlegające ochronie przyrody, dlatego ta część konsultacji będzie kluczowa. Zbiornik Bzin będzie miał przede wszystkim funkcję przeciwpowodziową. Mamy zmiany klimatu, powodzie błyskawicznie, mamy coraz więcej terenów zabudowanych, z których woda trafia do rzek. Zbiornik pozwoli retencjonować tę wodę. Obiekt będzie pełnił też funkcję energetyczną, razem z PGE rozmawiamy o lokalizacji małej elektrowni wodnej – powiedział Grzegorz Witkowski.

- Ogłosiliśmy przetarg europejski na wyłonienie wykonawcy koncepcji. Zakładany czas realizacji dokumentacji- koncepcji i raportu oddziaływania na środowisko to 16 miesięcy. Ten etap będzie decydował o tym, jaki ostateczny kształt tego zbiornika będzie. Projekt Hydroprojektu z lat 80 zakładał powierzchnię ok 100 ha, piętrzenie na 7 m, zaporę ok. 4 metrów i obszar zalania przy maksymalnym piętrzeniu ok 100 hektarów. Ta koncepcja jest już nieco przestarzała, w związku ze zmianami warunków hydrometeorologicznych, gdzie powinniśmy zadbać o przepływy minimalne, dlatego ten zbiornik będzie chronił przed powodzią, ale zapewni też przepływy Kamiennej takie, by zabezpieczyć warunki środowiskowego poniżej zbiornika. Mamy od początku społeczne wsparcie dla budowy zbiornika. Obiekt jest wpisany we wszystkie strategiczne plany w gospodarce wodnej. Najważniejsza będzie decyzja środowiskowa, bo zbiornik będzie częściowo zlokalizowany na obszarach Natura 2000 – zaznaczył Krzysztof Woś.

Marszałek Bętkowski i Przewodniczący Wojcieszek

 - Już lata temu władze miasta Skarżyska-Kamiennej zadbały o to, by podczas budowy trasy S7 na wysokości Skarżyska zmienić nasyp drogi na estakadę, dzięki której wody zbiornika będą pod nią swobodnie przepływać. To pokazuje, że ta inwestycja jest oczekiwana od lat. Zbiornik Bzin będzie 3 razy większy od zbiornika Rejów i pomieści 4 razy więcej wody od niego – podkreślił Andrzej Bętkowski.

- Jesteśmy w momencie przełomowym dla tej inwestycji. W latach 70-tych powstawały pierwsze plany, następnie w latach 80-tych pierwsze projekty. Teraz jesteśmy wreszcie na etapie, który otwiera drogę inwestycji i po konsultacjach z RDOŚ uznaliśmy, że najlepszym wyjściem będzie opracowanie zaktualizowanej koncepcji w oparciu o istniejące uwarunkowania środowiskowe i klimatyczne – podsumował Roman Wojcieszek.

Według mapy drogowej inwestycji, do 2027 roku przewiduje się opracowanie dokumentacji technicznej, uzyskanie decyzji administracyjnych oraz wypłatę odszkodowań za przejęte na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości. Od 2027 roku będą wykonywane roboty budowlane wraz z nadzorem autorskim. Zakończenie budowy zbiornika, zakładając niezakłóconą ciągłość realizacji poszczególnych etapów prac, planowane jest na 2032 rok. 

Zbiornik Bzin będzie miał powierzchnię ok. 100 ha, będzie wyposażony w przepławkę i MEW. Koszt realizacji zbiornika wyniesie ok. 120 000 000 zł. Ostateczny kształt inwestycji zostanie określony po przygotowaniu koncepcji i na etapie uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Inwestycja jest ujęta w strategicznych dokumentach planistycznych dla gospodarki wodnej, w tym w drugiej aktualizacji Planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy, aktualizacji Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla Wisły, Planu przeciwdziałania skutkom suszy i Programie przeciwdziałania niedoborowi wody, a także w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego.

Zbiornik wodny Bzin zwiększy bezpieczeństwo mieszkańców Skarżyska-Kamiennej

Podstawowym celem planowanego wielofunkcyjnego zbiornika wodnego Bzin będzie retencja powodziowa w okresie wezbrań. Zbiornik wykorzystany będzie do transformacji fali powodziowej rzeki Kamiennej w Skarżysku-Kamiennej, a także na odcinku do Zbiornika Brody.

Niezwykle ważna będzie również funkcja retencyjna. Zbiornik będzie magazynował wodę do celów gospodarczych i pokrycia niedoborów wody w rzece poniżej zbiornika w okresach suszy. Wiąże się to również z korzyściami środowiskowymi, gdyż jednym z zadań zbiornika będzie zapewnienie przepływu nienaruszalnego i poprawienie bilansu wodnego w zlewni poniżej zbiornika przez wyrównanie przepływów w  okresach stanów niskich, czyli tzw. niżówek. Zbiornik zabezpieczy również wodę do celów pożarowych, co będzie kolejnym elementem walki ze skutkami suszy. Obiekt wpisze się również w zieloną transformację energetyczną, gdyż będzie wyposażony w małą elektrownię wodną.

Powstanie wielofunkcyjnego zbiornika wodnego Bzin wpisze się w działania na rzecz adaptacji do zmian klimatu. Redukcja zagrożenia powodziowego na skutek opadów nawalnych, retencja wód na czas suszy czy wykorzystanie odnawialnych źródeł energii to większe bezpieczeństwo mieszkańców w dobie postępujących zmian klimatycznych.

Widok na czaszę projektowanego zbiornika w części cofkowej, w rejonie drogi ekspresowej S7 oraz na czaszę z zabudowaniami osiedla Zachodnie w tle. Fot. Michał Oleś, Zarząd Zlewni w Radomiu, Wody Polskie

Zbiornika wodny Bzin to przykład dobrej współpracy Wód Polskich, samorządu i środowiska naukowego

W sierpniu 2021 roku z inicjatywy rządu i samorządu terytorialnego powstał Zespół koordynacyjno-ekspercki ds. budowy zbiornika wodnego Bzin na rzece Kamienna w Skarżysku-Kamiennej. Powołany zespół zajął się pozyskaniem finansowania, a także ułożeniem ścieżki inwestycyjnej. W jego skład weszli eksperci z Wód Polskich, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska czy Polskiej Akademii Nauk. W lutym 2022 roku w Warszawie PGW Wody Polskie, Województwo Świętokrzyskie i Gmina Skarżysko-Kamienna podpisały porozumienie o współpracy na każdym etapie przygotowania i realizacji inwestycji. W tym samym roku opracowano Kartę Informacyjną Przedsięwzięcia i wystąpiono do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach – ustalenie zakresu Raportu Oddziaływania na Środowisko. W ubiegłym tygodniu wszczęto postępowanie przetargowe na wyłonienie wykonawcy, który opracuje Koncepcję Programowo - Przestrzenną i Raport oddziaływania na środowisko. Składanie ofert przewidziano na 27 października bieżącego roku. Planowany termin realizacji opracowania wynosi 16 miesięcy od podpisania umowy.

Przewał Staszicowski

Przewał Staszicowski to kamienny wał przelewowy zbiornika, który stanowił fragment układu wielkiego pieca zakładu metalurgicznego z XVIII wieku. Został wybudowany z ciosów piaskowca, spiętych żelaznymi klamrami i obręczami. Sam wał prawdopodobnie powstał już na początku XVIII wieku, w czasie dynamicznego rozwoju hutnictwa przez cystersów z Wąchocka. Wał ma ok. 70 m długości, jest zlokalizowany między rzeką Kamienną a wiaduktem na drodze 42, który zaprojektowano i wykonano w sposób zachowujący relikty staropolskiego przemysłu. Przewał Staszicowski został wpisany do rejestru zabytków, można go zwiedzić idąc ścieżką od ul. Cmentarnej.

Przewał staszicowski w Skarżysku-Kamiennej. Fot. Wody Polskie