Nasze Gospodarstwo wspiera bioróżnorodność dolin rzecznych. Na Lubelszczyźnie realizujemy projekt o nazwie: „Przygotowanie i utrzymywania łąk kwietnych w dolinie rzeki Bystrzycy”.

Łąki stanowią zbiorowisko roślinności zróżnicowane pod względem siedliskowo-florystycznym, niezależnie od tego pełnią istotne funkcje. Dzięki systemowi korzeniowemu roślin łąki kwietne są odporne na suszę, a jednocześnie w czasie ulewnych deszczów absorbują znaczne ilości wody. Ponadto wiele gatunków spośród nich to rośliny miododajne bardzo istotne dla zapylaczy. Poniżej eksperci współpracujący z naszym Gospodarstwem wyjaśniają, dlaczego utrzymanie łąk jest tak istotne dla małej retencji i mikroretencji. Zdradzają również, jakia jest ich specyfika.

Półnaturalna łąka świeża aspekt z jastrunem właściwym – dolina Wieprza (fot. M. Kulik)

Czym są kwietne łąki i jaką rolę pełnią?

Wyjaśnia dr hab. Mariusz Kulik, prof. Uniwersytetu Przyrodniczgo w Lublinie, adiunkt UP w Lublinie, Katedra Łąkarstwa i Kształtowania Krajobrazu

W naszej strefie klimatycznej łąki należą do zbiorowisk półnaturalnych, czyli nieodłącznie związane są z gospodarczą działalnością człowieka. Ich skład florystyczny zależy od wielu czynników: siedliskowych i stosowanych zabiegów agrotechnicznych, w tym regulacji stosunków wodnych, nawożenia i częstotliwości koszenia.

Kwietne łąki odgrywają ważną rolę w ochronie różnorodności biologicznej: pełnią rolę korytarzy ekologicznych i funkcjonują jako źródła pożytku dla pszczół i dzikich owadów zapylających. Łąki kośne na terenach użytkowanych rolniczo są bardzo wrażliwe na zmiany w sposobie gospodarowania i użytkowania. Intensyfikacja użytkowania łąk przez np. nadmierne nawożenie skutkuje zdominowaniem płatów przez różne gatunki traw. Zbyt wczesny termin koszenia – często w połowie maja – sprawia, że część gatunków nie ma szansy zakwitnąć przed pierwszym pokosem. Z kolei zaniechanie ich użytkowania, np. wypasu, koszenia prowadzi do stopniowego zaniku cennych gatunków i samoistnego przekształcenia łąk w mniej bogate florystycznie zbiorowiska.

Murawy i kwietne łąki stanowią źródło pożywienia dla licznych gatunków owadów zapylających, którego głównym źródłem jest nektar i pyłek kwiatowy. Na terenach silnie zurbanizowanych, dostęp do rodzimych gatunków kwietnych bywa ograniczony, ale możemy zastąpić je roślinami ozdobnymi. Aby wspierać populacje zapylaczy, wszędzie tam, gdzie to możliwe, należy uprawiać takie gatunki, które zapewnią owadom pyłek i nektar. Coraz częściej obserwujemy przekształcenie terenów zielonych w miastach, np. trawników, w kwietne łąki. Miejsca takie zapewniają pokarm różnym owadom przez cały sezon wegetacyjny.

Oprócz tego gatunki roślin kształtujących zbiorowiska roślinności łąkowej mogą przyczynić się do poprawy warunków retencji w szeroko rozumianych ekosystemach hydrogenicznych. Zastępując trawnik kwietną łąką zaoszczędzimy czas, pieniądze, a także wodę, która jest potrzebna do nawadniania trawników, aby zachować ich intensywną zieleń w okresie lata.

Znaczenie kwietnych łąk w przestrzeni przyrodniczo-krajobrazowej

Wyjaśniają: dr Agnieszka Dąbrowska, specjalista, Ogród Botaniczny Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz prof. Mariusz Kulik  z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

Kwietne łąki to zbiorowiska roślinności z dominacją barwnie kwitnących bylin i traw tworzonych przez człowieka w przestrzeni publicznej miast, obszarów wiejskich czy w ogrodach przydomowych. Kwietne łąki nawiązują florystycznie i ekologicznie do trzech typów zbiorowisk roślinnych, którymi są:

• półnaturalne łąki świeże – czyli bogate florystycznie łąki kośne, uprawiane na glebach mineralnych bądź też na stokach dolin rzecznych, które charakteryzują się dużymi walorami krajobrazowymi. Niektóre z nich, jak łąki rajgrasowe, są cennymi siedliskami przyrodniczymi chronionymi w ramach sieci Natura 2000,
• murawy ciepłolubne, inaczej kserotermiczne lub napiaskowe – czyli bogate florystycznie zbiorowiska roślin występujących na suchych, nasłonecznionych zboczach lub glebach piaszczystych, ubogich w składniki pokarmowe. Są to cenne siedliska przyrodnicze również objęte ochroną w ramach sieci Natura 2000
• zbiorowiska pól uprawnych – płaty barwnie kwitnących jedno- i dwuletnich chwastów polnych, towarzyszących roślinom uprawnym.

Po co zastępować miejski trawnik kwietną łąką?

Wyjaśniają dr Agnieszka Dąbrowska, Prof. Mariusz Kulik, oraz dr Marcin Kolejko, ekspert w Regionalnym Zarządzie Gospodarki Wodnej w Lublinie

Korzyści z zakładania kwietnych łąk w miastach wielokrotnie przewyższają te płynące z utrzymywania trawników. Kwietne łąki:

• łagodzą skutki suszy – głęboki i rozbudowany system korzeniowy, zwłaszcza wieloletnich gatunków łąkowych pozwala im przetrwać suszę. Ponadto kwietne łąki nie wymagają dodatkowego nawadniania i częstego koszenia. Po każdym koszeniu wilgoć z gleby odparowuje z powierzchni gruntu. Wysiewanie kwietnych łąk ogranicza utratę wilgoci z gleby – to #bioretencja,
• zwiększają bioróżnorodność – kwietne łąki stają się siedliskiem wielu barwnie kwitnących rodzimych gatunków roślin, dostarczając pokarm i schronienie różnym gatunkom drobnych zwierząt, w tym małych ssaków, ptaków, a przede wszystkim pożytecznym owadom, jak pszczoły, trzmiele i motyle,
• zwiększają walory estetyczne i krajobrazowe miast– kwietne łąki dostarczają pozytywnych wrażeń estetycznych dzięki bogactwu kolorów, zapachów i dźwięków, mają działanie terapeutyczne i stwarzają możliwość obcowania z naturą, pełniąc tym samym funkcję edukacyjną,
• redukują zanieczyszczenie powietrza –kwietne łąki oczyszczają powietrze pochłaniając pyły i substancje szkodliwe znacznie skuteczniej od trawników,
• zmniejszają koszty utrzymania terenów zieleni w miastach – kwietne łąki kosi się rzadziej niż trawniki, co zmniejsza nakłady, czas oraz emisję spalin z kosiarek.

Na co trzeba zwrócić uwagę planując zakładanie kwietnych łąk w mieście?

• wybór powierzchni – kwietne łąki powinniśmy zakładać na terenach zieleni, które wcześniej były koszone, co zmniejsza ryzyko występowania inwazyjnych gatunków obcych lub ekspansywnych rodzimych, które po założeniu łąki stanowią silną konkurencję dla wysianych gatunków roślin,
• odpowiednia pielęgnacja – ważne są zabiegi w pierwszym roku po wysiewie nasion, natomiast w kolejnych latach systematyczne koszenie, 1-2 razy w roku,
• dostępność nasion – należy zwrócić uwagę na mieszanki dostępne na rynku, dostosowując skład gatunkowy do charakteru powierzchni, na której będą wysiane.

Przykładowe mieszanki nasion

– siedliska suche na gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym (gatunki muraw):

• chaber driakiewnik Centaurea scabiosa
• żmijowiec zwyczajny Echium vulgare
• cykoria podróżnik Cichorium intybus
• krwawnik pospolity Achillea millefolium
• dziewanna wielkokwiatowa Verbascum thapsiforme
• rumian żółty Anthemis tinctoria
• mydlnica lekarska Saponaria officinalis
• marchew zwyczajna Daucus carota
• rzepik pospolity Agrimonia eupatorium
• dziewanna pospolita Verbascum nigrum
• szałwia łąkowa Salvia pratensis
• kłosownica pierzasta Brachypodium pinnatum

– siedliska świeże, gleby obojętne, szeroki zakres pH (gatunki półnaturalnych łąk świeżych):

• bodziszek łąkowy Geranium pratense
• chaber łąkowy Centaurea jacea
• dzwonek rozpierzchły Campanula patula
• jastrun właściwy Leucanthemum vulgare
• komonica zwyczajna Lotus corniculatus
• koniczyna łąkowa Trifolium pratense
• kozibród łąkowy Tragopogon pratensis
• krwawnik pospolity Achillea millefolium
• krwiściąg lekarski Sanguisroba officinalis
• marchew zwyczajna Daucus carota
• pasternak zwyczajny Pastinaca sativa
• przytulia właściwa Galium verum
• świerzbnica polna Knautia arvensis
• wyka ptasia Vicia cracca
• kostrzewa czerwona Festuca rubra
• rajgras wyniosły Arrhenatherum elatius
• wiechlina łąkowa Poa pratensis

– siedliska świeże o różnej żyzności (kwiaty polne, zazwyczaj 1-roczne):

• mak polny Papaver rhoeas
• chaber bławatek Centaurea cyanus
• rumianek pospolity Chamomilla recutita
• maruna bezwonna Tripleurospermum maritimum
• wyka kosmata Vicia villosa

Półnaturalna łąka świeża aspekt ze świerzbnicą polną i jastrunem właściwym – dolina Wieprza (fot. M. Kulik)	Półnaturalna łąka świeża aspekt z jastrunem właściwym – dolina Wieprza (fot. M. Kulik)

 

Półnaturalna łąka świeża aspekt letni z krwiściągiem lekarskim i chabrem łąkowym – dolina Wieprza (fot. M. Kulik)	Półnaturalna łąka świeża aspekt z dzwonkiem rozpierzchłym –Poleski Park Narodowy (fot. M. Kulik)

 

Łąka świeża w dolinie rzeki Tyśmienicy (fot. A. Dąbrowska)	Łąka świeża, Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie (fot. W. Ejankowski)

Opracowanie materiału: mgr Joanna Sasal – botanik, fitosocjolog, kierownik Wydziału Edukacji Wodnej w Wodach Polskich