Wody Polskie podpisały porozumienie z Miastem Pruszków dotyczące utrzymania jazu na rzece Utrata, który zasila m.in. układ wodny na terenie zabytkowego Parku Potulickich. Obie strony będą współpracować w zakresie remontu i eksploatacji obiektu. 

Porozumienie podpisał Mirosław Kurz, Dyrektor Wód Polskich w Warszawie oraz Paweł Makuch, Prezydent Miasta Pruszkowa, w obecności Wiceministra Infrastruktury Grzegorza Witkowskiego i Zastępcy Prezesa Wód Polskich ds. Ochrony Przed Powodzią i Suszą Krzysztofa Wosia. W ramach współpracy, Wody Polskie podejmą działania w zakresie związanym z wykonaniem stosownych wpisów w ewidencji urządzeń wodnych, będą ponosić koszty wynikające z praw właścicielskich oraz opracują dokumentację projektową, zaś Gmina Miasto Pruszków będzie partycypować w kosztach remontu oraz robót związanych z bieżącym utrzymaniem i eksploatacją jazu.

- Cieszę się, że dzisiaj doszło do szczęśliwego finału naszych wielotygodniowych negocjacji, rozmów. To nie jest tylko zwykły jaz, zwykła rzeka. Samorząd, dla mieszkańców, chce zrobić fajną atrakcję turystyczną i zagospodarować potencjał rzeki Utrata. To jest świetny wynik współpracy rządu z samorządem - powiedzał Grzegorz Witkowski, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Infrastruktury.
- Wody Polskie starają się robić wszystko aby poprawiać infrastrukturę gospodarki wodnej. Jesteśmy za tym aby ten jaz na Utracie jak najszybciej miał odpowiednie parametry techniczne i bezpieczeństwo i zaczął rzeczywiście służyć, a nie przeszkadzać bo z tego co wiemy jego stan powoduje, że nie spełnia swojej funkcji. Dzięki licznym spotkaniom roboczym, jesteśmy na najlepszej drodze aby z jednej strony odpowiednio wyremontować jaz, a z drugiej właściwie go utrzymywać w przyszłości - podkreślił Krzysztof Woś, Wiceprezes PGW WP.
- Rozmowa, dialog, współpraca i dojście do tego, co przez lata nie można było dojść. Jestem bardzo szczęśliwy, że kolejna sprawa, która przez wiele, wiele lat leżała i była pewnego rodzaju problemem dla miasta i dla Wód Polskich, zostanie rozwiązana. Panie Ministrze, Panie Prezesie, Panie Dyrektorze: jeszcze raz serdecznie dziękuję! - podsumował Paweł Makuch, Prezydent Pruszkow. 

Współpraca dla obopólnych korzyści

Jaz na Utracie ma duży wpływ na kształtowanie zasobów wodnych przyległych terenów oraz na możliwość funkcjonowania stawów w Parku Potulickich uznanego za zabytek. Do jego prawidłowego funkcjonowania niezbędne jest przeprowadzenie modernizacji, które musi poprzedzić ustalenie właściciela obiektu. W celu uregulowania stanu własności przedmiotowego jazu konieczne będzie wykonanie operatu szacunkowego, co pozwoli określić wartość jazu i wprowadzić środek trwały na stan Wód Polskich. Umożliwi to również podjęcie innych działań, w tym:

• zawarcia porozumienia na remont i późniejszą eksploatację jazu – jeżeli z analiz wyniknie, iż przedmiotowy jaz służy zadaniom realizowanym przez Wody Polskie,

• zwrotu do zasobów Starosty – w przypadku gdy analizy wskażą, iż przedmiotowy jaz nie służy zadaniom realizowanym przez Wody Polskie. Wówczas Miasto Pruszków będzie mogło wykonywać prawa właścicielskie w stosunku do jazu na podstawie Decyzji Starosty.

W obydwu przypadkach konieczne jest opracowanie operatu szacunkowego.

Stary jaz nie spełnia swoich funkcji i wymaga modernizacji. Fot. Wody Polskie

Ustalono, że w celu wykonania niezbędnych prac remontowych oraz dalszej eksploatacji obiektu, konieczne będzie zawarcie porozumienia pomiędzy RZGW w Warszawie, a miastem Pruszków. Przedstawiciele Miasta podkreślili, że są zainteresowani remontem i dalszą eksploatacją jazu oraz partycypacją w kosztach remontu i ponoszeniu pełnych kosztów związanych z funkcjonowaniem, konserwacją oraz obsługą jazu. Realizacja porozumienia nastąpi po uregulowaniu stanu prawnego obiektu oraz przeanalizowaniu związku obiektu z realizowanymi przez Wody Polskie zadaniami.

Wody Polskie zaproponowały, jako podstawę prawną zawarcia porozumienia i podziału kosztów związanych z remontem jazu art. 187a Ustawy Prawo wodne. Zawarcie porozumienia powinno nastąpić po opracowaniu dokumentacji technicznej remontu oraz określeniu kosztów remontu. Do czasu uregulowania stanu prawnego obiektu możliwe jest zawarcie jedynie porozumienia intencjonalnego, określającego podstawy prawne działania każdej ze stron oraz zakresu przyszłych zobowiązań. 

Analizowana jest możliwość zawarcia Porozumienia na podstawie art. 238 Ustawy Prawo wodne. Główne założenia Porozumienia to:

•  koszty związane z eksploatacją oraz bieżącym utrzymaniem jazu w 100% ponosić będzie Miasto,

•  koszty okresowych kontroli budowlanych, realizowanych na podstawie art. 62 ustawy Prawo budowlane ponosić będą Wody Polskie

•  Miasto zawrze Umowę użytkowania gruntów pod budowlą,

•  użytkowanie jazu odbywać się będzie zgodnie z Instrukcją Eksploatacji Jazu.

Działania Wód Polskich dla zwiększania retencji wód w Polsce

W celu przeciwdziałania skutkom suszy, pracownicy Wód Polskich prowadzą piętrzenia na około 4 000 obiektów hydrotechnicznych, w zależności od potrzeb wynikających z aktualnie panującej sytuacji hydrologicznej. Dzięki wszystkim tym działaniom możliwe jest zwiększenie retencji korytowej nawet do 378 mln m³.

Jednocześnie od 2020 roku prowadzone są zadania wynikające z założeń do Programu Kształtowania Zasobów Wodnych (zPKZW). Tylko dzięki dotychczasowym działaniom z zakresu retencji korytowej zwiększyliśmy krajowy wskaźnik retencji wód do 7%. W tym roku zaplanowano realizację ponad 150 zadań utrzymaniowych i inwestycyjnych. Łącznie w ramach zPKZW zaplanowano realizację 336 zadań na ponad 1000 urządzeń wodnych za ponad 160 mln zł, co pozwoli zretencjonować dodatkowo 156 mln³ wody i nawodnić 62 tys. ha gruntów będących w zasięgu oddziaływania urządzeń wodnych. Ponadto, w oparciu o środki finansowe Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020, zaplanowano realizację blisko 200 zadań inwestycyjnych o wartości niemal 600 mln zł, które pozwolą zwiększyć poziom retencji korytowej do poziomu ok. 286 mln m³. Łącznie to niemal 250 zadań inwestycyjnych i blisko 300 zadań utrzymaniowych na kwotę ponad 750 mln zł, zaplanowanych do realizacji w zlewniach rolniczych do 2025 roku.

Wdrażanie zPKZW jest możliwe dzięki ścisłej współpracy z lokalnymi samorządami oraz spółkami wodnymi zrzeszającymi rolników, będących właścicielami urządzeń melioracyjnych. W sprawie zwiększania retencji korytowej odbyło się już ponad 1200 spotkań z przedstawicielami m.in. samorządów, spółek wodnych i rolników w ramach Lokalnych Partnerstw ds. Wody. W zakresie współpracy, dotyczącej m.in. kształtowania zasobów wodnych, zawarto blisko 90 porozumień finansowych na kwotę ponad 10 mln zł, a także blisko 50 porozumień rzeczowych. Celem Lokalnych Partnerstw do spraw Wody jest stworzenie pola współpracy między istotnymi podmiotami mającymi wpływ na gospodarkę wodną.

W 2020 roku Wody Polskie we współpracy m.in. z organami administracji rządowej, oraz naukowcami z szeregu polskich uczelni, opracowały również projekt Planu przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS) - pierwszego takiego dokumentu w Polsce, zawierającego wykaz kompleksowych inwestycji dla zwiększania krajowej retencji wód. Plan został przyjęty po konsultacjach społecznych w drodze rozporządzenia Ministra Infrastruktury w roku 2021. Dokument ten wpisuje się, w tak istotną obecnie - tematykę adaptacji do zmian klimatu. PPSS zawiera 3 listy inwestycyjne, w ramach których proponuje się realizację 314 działań na łączną kwotę 12,4 mld zł z zakresu retencji krajobrazowej (renaturyzacja), retencja leśnej, retencji jeziornej, retencji w wyrobiskach pokopalnianych, mikroretencji na terenach miejskich, retencji zbiornikowej oraz retencji korytowej w rzekach. Ta ostatnia jest szczególnie istotna dla rolnictwa, ponieważ zwiększenie retencji w dolinach rzecznych, przyczynia się do poprawy nawodnienia na występujących tam terenach rolnych. Więcej na www.stopsuszy.pl.

Retencja odpowiedzią na suszę i powódź

W dobie zmian klimatycznych, skutkujących częstszym występowaniem suszy i powodzi, szczególnie ważna jest racjonalna gospodarka wodna, dzięki której można przeciwdziałać tym zjawiskom. Ma to ogromne znaczenie na terenach wiejskich, które są narażone na niedobory wody i suszę rolniczą, ale też problem podtopień. Lokalne działania z zakresu małej retencji pozwalają gromadzić wodę i zatrzymać lub spowolnić spływ wód. Poprawiają bilansu wodny w okolicy, dzięki czemu możliwe jest odpowiednie nawodnienie upraw, czyli w efekcie wyższe plony. Budowa śródpolnych oczek wodnych, zbiorników, stawów, zastawek, czy przepusto-zastawek na rowach melioracyjnych, a także tworzenie nadwodnych pasów roślinności i zadrzewień wpływa korzystnie na rozwój bioróżnorodności i odtwarzanie tradycyjnych krajobrazów rolniczych oraz pozwala redukować poziom zanieczyszczeń pochodzących z nawozów. Zmiana struktury opadów wymusza na nas wdrożenie inwestycji, które pozwolą nam umiejętnie zagospodarować każdą kroplę wody już momencie, gdy spada na ziemię. Tylko działania kompleksowe, łączące elementy retencji naturalnej i sztucznej oraz działania techniczne i nietechniczne będą skuteczną odpowiedzią na problem suszy w Polsce.