Troska o dobry stan wód to jedno z największych wyzwań stojących przed nami w dobie konsumpcjonizmu, przejawiającego się produkcją ogromnej liczby produktów, a co za tym idzie również odpadów. W efekcie śmieci pojawiają się w ekosystemach wodnych i od wód zależnych, niekiedy w alarmujących ilościach. W Wodach Polskich przywiązujemy dużą wagę do tego problemu, aktywnie uczestnicząc w akcjach sprzątania wód. Tylko w pierwszych trzech kwartałach 2020 roku, angażując pracowników Wód Polskich, instytucje rządowe i samorządowe, organizacje pożytku publicznego oraz wolontariuszy, z rzek i zbiorników wodnych zebrano ponad 60 ton śmieci!
Problem zanieczyszczenia wód jest bardzo widoczny szczególnie na południu kraju. Tam również występuje najwięcej rzek o charakterze górskim i wyżynnym, których wartki nurt przy nawet nieznacznych wezbraniach, zabiera z okolicznych terenów wszelkiej maści odpady, umyślnie pozostawiane tam przez nieodpowiedzialnych mieszkańców. Część z nich osiada na dnie, rozkładając się niekiedy setki lat, inne transportowane są z nurtem rzek w inne rejony kraju, aby finalnie naszymi największymi arteriami – Wisłą i Odrą – trafić do Bałtyku.
Z roku na rok nasze społeczeństwo jest coraz bardziej świadome problemu, jakim jest obecność odpadów w środowisku, w tym środowisku wodnym. W Wodach Polskich od początku edukujemy w zakresie dbałości o dobry stan wód, promując przez zaangażowanie naszych pracowników w różne akcje plenerowe, postawy proekologiczne i odpowiedzialność za wspólne dobro, jakim są wody. W Wodach Polskich uczulamy użytkowników naszych obiektów, aby korzystając z nich dbali o porządek. Nasi pracownicy regularnie patrolują rzeki oraz zbiorniki wodne również pod kątem zanieczyszczeń wód. Niestety doświadczenie pokazuje, że mamy do czynienia z nasilającym się problemem zaśmiecania naszych wód. Jest to szczególnie widoczne na chętnie uczęszczanych terenach miejskich i rekreacyjnych, w tym cennych przyrodniczo. Chcemy przeciwdziałać temu nagannemu zjawisku, dlatego pracownicy Wód Polskich, nieraz poza godzinami pracy i w weekendy, organizują i angażują się w liczne akcje sprzątania. W naszych działaniach często możemy liczyć na wsparcie świadomych mieszkańców, wolontariuszy, miejscowych samorządów, szkół, organizacji społecznych i instytucji państwowych, a bieżący rok obfituje w wiele takich wspólnych aktywności w całej Polsce. Tylko w pierwszych trzech kwartałach 2020 roku, nasi pracownicy z wolontariuszami i innymi instytucjami, łącznie ponad 2000 osób, wzięli udział w blisko 80 akcjach w całej Polsce, w trakcie których zebrali ponad 60 ton i 5500 worków śmieci oraz liczne odpady wielkogabarytowe.
Zapewnienie bezpiecznego spływu wód przez odpowiednie utrzymanie koryt rzek i potoków jest jednym z kluczowych zadań Wód Polskich. Podczas wykonywania prac utrzymaniowych, w tym usuwania zatorów blokujących przepływ wód, nasi pracownicy mierzą się dodatkowo z problemem śmieci wyrzucanych przez nieodpowiedzialne osoby wprost do wody. Podczas wezbrań do rzek trafiają odpady z terenów przyległych, za które w myśl ustawy o samorządzie gminnym oraz o utrzymaniu czystości i porządku w gminach odpowiada samorząd. To pokazuje, jak ważne jest współdziałanie Wód Polskich oraz władz samorządowych i różnych jednostek na rzecz czystości wód i terenów do nich przyległych, które są wizytówką lokalnych społeczności, stanowiąc odbicie lustrzane tego, czy wyrzucanie odpadów na tereny wspólne jest akceptowalne czy też nie. Bowiem tylko zmiana postaw mieszkańców, piętnowanie złych postaw i nawyków, mówienie głośno o problemie śmieci i nie akceptowanie złych zachowań może przyczynić się do zmniejszania problemu zanieczyszczania wód odpadami w skali mikro i makro. Dlatego w Wodach Polskich chętnie włączamy się we wspólne akcje sprzątania wód, w których bierze udział lokalna społeczność oraz przedstawiciele instytucji rządowych i samorządowych, by budować odpowiednie postawy i zachowania prospołeczne.
Małopolska
Dużą aktywnością na rzecz dbania o czystość wód wykazali pracownicy Wód Polskich w Krakowie, którzy wielokrotnie angażowali się szczególnie w akcje sprzątania brzegów dużych jezior i zbiorników wodnych. Kilka takich przedsięwzięć odbyło się na Jeziorze Żywieckim. W styczniu, przy pomocy wędkarzy i miejscowego samorządu, zebrano ogromne ilości odpadów, bo aż 150 worków, a także wiele śmieci tzw. wielkogabarytowych, m.in. stołów, krzeseł i opon. W maju, razem z wędkarzami, ratownikami, przedsiębiorcami i pracownikami lokalnych placówek sportowo-kulturalnych uprzątnięto aż dwa kontenery śmieci. Z kolei w lipcu kilkadziesiąt wolontariuszy pomogło nam zebrać prawie 200 worków śmieci. Łącznie we wszystkich akcjach nad Jeziorem Żywieckim udział wzięło prawie 90 pracowników PGW WP oraz liczni ochotnicy, którzy oczyścili jezioro z niemal 2000 worków śmieci.
W lipcu 50 wolontariuszy sprzątnęło brzegi Jeziora Mucharskiego, zbierając 700 worków śmieci. Przedstawiciele Wód Polskich z pomocą lokalnych samorządów, ratowników, strażaków i mieszkańców oczyścili 7 najbardziej zanieczyszczonych odcinków wzdłuż zbiornika. Z brzegów jeziora oraz z wody sprzątnięto ponownie ogromne ilości plastików, szkła, opakowań po jedzeniu, kosmetykach czy środkach ochrony roślin, a także odpady wielkogabarytowe. Ponadto w kilku akcjach sprzątania Zbiornika Świnna Poręba uprzątnięto prawie 1000 worków śmieci, zaś podczas porządkowania brzegów Zbiornika Wodnego Porąbka wywieziono niemal 200 worków śmieci oraz odpady wielkogabarytowe.
W trosce o dobrą jakość wód współpracujemy z branżą wodno-kanalizacyjną. W styczniu przedstawiciele Wód Polskich i Wodociągów Miasta Krakowa przez dwa dni sprzątali brzegi Zbiornika Wodnego Dobczyce. We wspólnej akcji zebrano ogromne ilości śmieci, w tym: opony, zużyty sprzęt AGD, opakowania po oleju napędowym, a także 300 bardzo dużych worków śmieci.
Pracownicy krakowskich Wód Polskich wielokrotnie porządkowali brzegi potoków, rzek oraz okolice wałów przeciwpowodziowych. Nasi pracownicy wiele razy sprzątali tereny wodne w samym Krakowie: nad rzeką Wisłą, Białuchą, Dłubnią, Rudawą, Wilgą, Serafą oraz potokami Bibiczanka, Drwinka, Olszanicki i Sudoł Dominikański. Miejscowo uprzątnięto też rzeki Sołę, Koszarawę, Szreniawę, Krzeszówkę, Skawinkę i Łososinę, a także potoki Cadynkę, Rzepnik, Rdzawkę, Pogwizdowiankę, Tusznicę. Uporządkowano również wały przeciwpowodziowe w Kamieniu, Pozowicach, Łapanowie i Wolicy. Wszędzie tam zebrano duże ilości śmieci, liczone łącznie w setkach worków, natrafiając nawet na zużyte sprzęty RTV i AGD i części samochodowe.
Podkarpacie
Śmieciowy problem ujawniają często incydenty pogodowe. W marcu, w odpowiedzi na informację o powalonym przez wiatr pniu drzewa który stworzył zator w korycie rzeki Strug, pracownicy PGW WP przybyli na miejsce natrafiając na ogromną ilość wszelkiego rodzaju śmieci które w ciągu kilku godzin osadziły się na kłodzie. Zanim usunięto powalony konar, sprzątnięto przyniesione przez nurt rzeki odpady, aby nie spłynęły do Zalewu Rzeszowskiego. Pracownicy rzeszowskich Wód Polskich oczyścili rzekę Strug z ponad 3m3 zanieczyszczeń. Z kolei w lecie, w kilku akcjach sprzątania brzegów Zbiornika Klimkówka na rzece Ropie, przedstawiciele PGW WP zebrali aż 6m3 śmieci.
Lubelszczyzna
Lubelskie Wody Polskie w marcu zapoczątkowały wiosenną akcję sprzątania rzek. Na brzegach rzeki Czerniejówki w Lublinie zebrano 50 worków pełnych porzuconych butelek, puszek, toreb i ubrań. W maju wielka akcja sprzątania odbyła się w Zamościu na rzece Łabuńce i Topornicy Starej. Pomimo zimnej wody i konieczności wydobywania szkła również z mułu rzecznego, uprzątnięto aż 500 worków śmieci, głównie butelek i opon. Nasze działania wsparł aktywnie zamojski samorząd. W lipcu w trakcie I edycji Akcji „Czysta Krzna” nasi pracownicy razem z ratownikami Międzyrzeckiej Drużyny WOPR wysprzątali śmieci zalegające w korycie i na brzegu rzeki, w tym ogromne ilości butelek, puszek, zużytych opon oraz części samochodowych.
Mazowsze
Przykładem prośrodowiskowych aktywności na Mazowszu było wspólne sprzątanie rzeki Wkry, na terenie powiatu nowodworskiego, pracowników warszawskich Wód Polskich i firmy Total Polska. Dzięki dobremu współdziałaniu udało się udrożnić Wkrę z połamanych konarów i wyciągnąć z jej koryta niemal 20 dużych worków odpadów: plastikowych i szklanych opakowań po napojach, produktach spożywczych oraz kosmetykach.
Podlasie
Wiosenna akcja sprzątania rzeki Netty i Klonownicy pozwoliła oczyścić ich wody z 15 worków śmieci. Jeszcze większy „łup” zdobyto we wrześniu na Biebrzy, gdzie 10 pracowników białostockich Wód Polskich i ponad 30 płetwonurków, na odcinku od śluzy Dębowo na Kanale Augustowskim do plaży w Dolistowie Starym, wydobyło 300 kg śmieci. Wśród uprzątniętych odpadów znalazły się puszki, plastikowe i szklane butelki, opakowania po zanętach wędkarskich, torebki foliowe, felgi aluminiowe, a nawet mina przeciwczołgowa!
Kujawy
W ramach cyklicznego „Letniego Sprzątania Noteci” nasi pracownicy i ich rodziny wraz z organizatorem przedsięwzięcia – Przystanią Kajakowo-Żeglarską ZHR kolejny raz wysprzątali śmieci znajdujące się na brzegu rzeki oraz w nurcie rzeki korzystając z kajaków. Niestety, pomimo apeli i próśb ciągle jest co zbierać. Wśród śmieciowych znalezisk znalazły się ogromne ilości plastikowych butelek, klucz francuski, niezliczone ilości puszek i mnóstwo haczyków i żyłek, siatki na ryby, spławiki i stare wędki, które pozostawili po sobie beztroscy wędkarze – łącznie 30 dużych worków śmieci.
Pomorze
W maju pracownicy Wód Polskich w Gdańsku brali udział w kilku akcjach porządkowych w regionie Dolnej Wisły. Na wybrzeżu Wyspy Sobieszewskiej na Martwej Wiśle zebrali ponad 20 worków śmieci pozostawionych przez spacerowiczów. Posprzątano także brzegi rzeki Motławy przy zabytkowej śluzie Kamienna Grodza. Natrafiono tam na butelki, puszki i inne drobne odpadki, które zmieściły się w kilkadziesiąt worków. Uprzątnięto także teren międzywala oraz lewy wał przeciwpowodziowy Motławy w okolicy ul. Przybrzeżnej w Gdańsku, gdzie zalegały odpady komunalne: głównie butelki, puszki oraz kawałki styropianu.
Podczas wrześniowego „Eko spływu rzeką Słupią” kilkudziesięciu uczestników wydarzenia, spacerując, płynąc lub nurkując, zebrało z brzegów i koryta Słupi niemal 100 worków śmieci o wadze kilkuset kilogramów. Oprócz tego, pracownicy PGW WP uprzątnęli Strugę Rybnicką i Kanał Trynka przy jazie w Grudziądzu, które oczyścili łącznie z ponad 400 kg odpadów komunalnych i budowlanych.
Śląsk i Ziemia Lubuska
Dolny Śląsk jest miejscem, gdzie problem zanieczyszczania wód i zaśmiecania terenów przyległych występuje na bardzo dużą skalę. Tylko na odcinku 1 km nabrzeża we Wrocławiu, w sezonie wiosenno-letnim, po weekendzie zbierane jest 1,5 tony śmieci!
W celu przeciwdziałania temu zjawisku Wody Polskie angażują się w liczne proekologiczne akcje. Dla dobrej współpracy na rzecz utrzymania czystości i porządku obiektach hydrotechnicznych i terenach nadrzecznych oraz w sąsiedztwie zbiorników wodnych, wrocławskie Wody Polskie zawarły porozumienie z lokalnymi samorządami. W ramach dobrych praktyk podejmowane są wspólne akcje także w zakresie prac na wałach przeciwpowodziowych czy nabrzeżach akwenów, które są popularnymi miejscami rekreacji dla mieszkańców całego regionu.
W marcu pracownicy PGW WP rozpoczęli szereg systematycznych akcji sprzątania brzegów zbiornika Mietków, podczas których zebrali kilka ton śmieci. Niestety, mimo wielu prowadzonych działań porządkowych, nasze służby nie są w stanie nadążyć z uprzątnięciem stale pojawiających się nowych nieczystości i celowo podrzucanych nad brzegi zbiornika odpadów, także tych wielkogabarytowych. Od miesięcy nasilają się również akty wandalizmu i łamane są zakazy wjazdu. Dlatego do turystów i okolicznych mieszkańców apelujemy o rozwagę i poszanowanie wspólnego dobra.
W tym samym miesiącu zainicjowaliśmy też akcję sprzątania wałów i nabrzeży rzeki Barycz i Sąsiecznicy w Żmigrodzie. W inicjatywę wydatnie zaangażowali się lokalni wędkarze, którzy poświęcili swój wolny czas na zbieranie odpadów i pomogli w ich przetransportowaniu. Odbiorem i zagospodarowaniem nieczystości zajęły się z kolei służby burmistrza oraz Urzędu Miasta i Gminy Żmigród. Dzięki wspólnej akcji zebrano ponad 50 worków odpadów, wśród których znalazły się szklane i plastikowe butelki, inne opakowania, opony, a nawet stara wersalka.
Liczne działania na rzecz czystości dolnośląskich rzek i jezior odbyły się w lecie. W lipcu pracownicy PGW WP włączyli się we wspólną akcję sprzątania Książańskiego Parku Krajobrazowego, rezerwatu przyrody Jeziorka Daisy oraz Przełomy pod Książem zainicjowaną przez społeczników ze stowarzyszenia Czysty Wałbrzych. Razem ze strażakami, ratownikami, leśnikami i służbami komunalnymi zebrano ponad 3 tony śmieci. Największą niespodzianką wydobytą ze strumyka okazała się opona ważąca 200 kg, która została usunięta specjalną wyciągarką. W sierpniu służby Wód Polskich oczyściły rzekę Białą Głuchołaską z odpadów, wydobywając około 500 m3 materiału drzewnego oraz 100 dużych worków śmieci komunalnych w postaci szklanych i plastikowych butelek, obuwia, pojemników, styropianu, a nawet elementów i części samochodowych. We wrześniu zaś PGW WP uczestniczyły w licznych pro-środowiskowych inicjatywach: Akcji "Posprzątajmy Świebodzice", Pikniku Ekologiczny "Sprzątanie Świata z Radiem Zet" w Wałbrzychu oraz sprzątaniu zbiornika wodnego Słup w gminie Męcinka. Pierwsze z wydarzeń rozpoczęło się od sprzątania koryta rzeki Pełcznicy, gdzie zebrano aż 1,5 tony śmieci! Natomiast podczas pikniku w Wałbrzychu poświęcono wiele czasu na edukację ekologiczną, zarówno najmłodszych jak i dorosłych. W ostatnim z wydarzeń, zorganizowanych przez miejscowy samorząd, niemal 100 osób: pracownicy PGW WP, uczniowie, wędkarze i strażnicy ochrony przyrody sprzątnęło aż 4 tony śmieci!
Proekologiczną aktywnością wykazali się też pracownicy gliwickich Wód Polskich, którzy posprzątali brzegi zbiornika Przeczyce, zbierając około 120 worków śmieci.
Wielkopolska
Na pochwałę zasługuję fakt, że w dbałość o czystość wielkopolskich rzek chętnie włączyli się okoliczni mieszkańcy. W sierpniu podczas trzeciej edycji kampanii „Dno nie dla butelek”, organizowanej przez Fundację „Ratuj Ryby”, Poznaniacy razem z pracownikami PGW WP sprzątnęli Wartę w okolicy Mostu Rocha. Na potrzeby akcji nasi pracownicy udostępnili łódź, którą dostarczono sprzęt potrzebny do sprzątania i przewozu śmieci, a także zapewnili wszystkim uczestnikom rękawiczki, worki na odpady oraz wodę. Mimo deszczowej pogody, udało się sprzątnąć niemal 30 000 niedopałków, 200 litrów kapsli, 700 kg butelek oraz większe odpady jak części mechaniczne, opony i meble które zostały później zutylizowane.
Kolejne porządkowanie największej rzeki Wielkopolski miało miejsce w następny miesiącu podczas akcji „Sprzątanie brzegów Warty od źródeł do ujścia” organizowanej przez Fundację „Ratuj Ryby”. W ciągu jednego dnia setki wolontariuszy, w tym przedstawiciele lokalnych gmin i kół przyrodniczych, uczniowie, wędkarze, poznańscy bezdomni oraz dzieci z Zespołu Szkół Specjalnych w Częstochowie wespół z prawie setką pracowników PGW WP zebrali na całym odcinku Warty aż 30 ton odpadów! W rzece, czy na jej brzegach można było znaleźć tak naprawdę wszystko: leżaki, koce, niepotrzebne garnki, wózki sklepowe, zużyte urządzenia RTV i AGD, a przede wszystkim niezliczoną ilość butelek, kapsli i niedopałków.
Następną wrześniową, społeczną inicjatywą była akcja „Prosna czysta do dna”. Wody Polskie we współpracy z lokalnym samorządem, aktywistami, wędkarzami i uczniami wydobyły w okolicach zabytkowego Mostu Kamiennego w Kaliszu aż dwa duże kontenery śmieci. Nasi pracownicy reagowali także na alarmujące sygnały dotyczące zanieczyszczenia rzek. W czerwcu, w odpowiedzi na zgłoszenia pojawiające się na mediach społecznościowych, oczyścili objęty programem Natura 2000 obszar rzeki Wełny. Śmieci pozostawione przez turystów znajdowały się dosłownie wszędzie, dlatego dolina Wełny wymaga kilku takich akcji i odpowiedzialnego zachowania osób wypoczywających.
Zaśmiecanie dolin rzecznych, zbiorników, jezior, potoków czy kanałów burzy naturalny krajobraz i wpływa negatywnie nie tylko na przyrodę, ale również na nasze zdrowie. Odpady są często źródłem bakterii, szkodliwych substancji, metali ciężkich, chemikaliów, czy mikroplastiku, które przenikają do wody i gleby i zanieczyszczają ją. Ponadto wyrzucane przedmioty mogą stanowić śmiertelną pułapkę dla małych i średnich zwierząt, a także powodować zatory i w konsekwencji podtopienia. Pamiętajmy, żeby zawsze dbać o porządek oraz segregować i wyrzucać śmieci w miejscach do tego przeznaczonych. Reagujmy też, gdy widzimy że ktoś zanieczyszcza środowisko! Zgłoszeń należy dokonywać pod numerem alarmowym 112, podając dokładną lokalizację zdarzenia i krótki opis. Ułatwia to reakcję i powiadomienie odpowiednich służb terenowych, które niezwłocznie dotrą na miejsce i podejmą stosowne działania. Niezbędna jest też edukacja, dlatego uświadamiajmy naszych bliskich, znajomych, czy sąsiadów, jak trzeba właściwie zachowywać się nad wodą.
Dbanie o czystość i porządek środowiska wodnego powinno być priorytetem dla całego społeczeństwa. Woda to życie dlatego zachowajmy czystą wodę dla nas i dla przyszłych pokoleń!
Joanna Sasal
Piotr Cierpucha
Wydział Edukacji Wodnej
PGW Wody Polskie
