Dzisiejsze konsultacje na temat suszy rozpoczął briefing prasowy z udziałem Marka Gróbarczyka Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej i Przemysława Dacy, Prezesa Wód Polskich. Minister Marek Gróbarczyk podkreślił, że działania, jakie w gospodarce wodnej są przygotowywane na ten rok, skupiają się na walce z suszą. Minister powołał się na dane meteorologiczne, zgodnie z którymi od 1950 roku okres zimowy w Polsce skrócił się o dwa tygodnie, natomiast okres letni, gdy mamy do czynienia z wysokimi temperaturami, wydłużył się o 4 tygodnie. Zmiany klimatyczne mają wpływ na występowanie zjawiska suszy.

Przemysław Daca, Prezes Wód Polskich poinformował, iż nasze gospodarstwo w tym roku zwiększa nakłady finansowe na prace związane z przeciwdziałaniem skutkom suszy. Na działania związane z ochroną przed susza i powodzią, w tym zadania z zakresu małej retencji, Wody Polskie przeznaczają blisko 400 mln zł. W tym roku nasze gospodarstwo uruchamia m.in. pilotażowy Program Nawodnień Rolniczych, którego celem jest przywracanie dwukierunkowych funkcji obiektów melioracyjnych, na funkcje nawadniająco-odwadniające. Program jest już wdrażany na obszarze Zarządu Zlewni Gryfice, gdzie – dzięki zastosowaniu odpowiednich rozwiązań – zapewni nawodnienie około 2.300 ha użytków rolniczych. Wkrótce prace nad stworzeniem systemów nawadniająco-odwadniających będą prowadzone w województwie łódzkim. Docelowo program, przy współpracy z samorządami i spółkami wodnymi zrzeszającymi rolników, ma być wdrożony w całej Polsce. Wody Polskie przywracają też zdolność retencyjną istniejących zbiorników. Aktualnie prowadzone są prace rewitalizacyjne m.in. na Zalewie Rzeszowskim, Zalewie Sulejowskim, a wkrótce także na zbiorniku Jeziorsko oraz Zalewie Zemborzyckim. Trwają prace planistyczne nad budową nowych zbiorników retencyjnych.

W trakcie brifingu prasowego Prezes Wód Polskich poinformował również o uruchomieniu serwisu Stop suszy! 2020, w którym każdy zainteresowany będzie mógł znaleźć aktualne informacje na temat suszy w Polsce. Serwis stworzony przy współpracy Wód Polskich z MGMiŻŚ oraz IMGW-PIB, w postaci podstrony jest dostępny na www.stopsuszy.pl. http://stopsuszy.pl/stop_suszy_2020/

 
Przemysław Daca, Prezes Wód Polskich w trakcie konferencji przedstawił założenia portalu informacyjnego Stop suszy! 2020. Fot. Wody Polskie

Dzisiejsze spotkanie konsultacyjne poświęcone było sytuacji na Mazowszu. Ponad 57% powierzchni woj. mazowieckiego, mieści się w pasie o ekstremalnym i silnym zagrożeniu występowaniem suszy rolniczej. Jednocześnie w mazowieckich rzekach, jeziorach i zbiornikach aż blisko 30% obszaru ma stwierdzony silny stopień zagrożenia suszą hydrologiczną. O sposobach przeciwdziałania skutkom tych zjawisk dyskutowano 4 lutego w Warszawie. Debata zakończyła półroczne konsultacje społeczne projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS). Do 15 lutego można jeszcze składać wnioski i uwagi do projektu PPSS. Dotąd zgłoszono ich ponad 300.

 O skali zjawiska i skutkach jakie niesie ze sobą susza hydrologiczna mogliśmy się przekonać w roku ubiegłym, kiedy na Wiśle notowano rekordowo niskie przepływy. Stopień zagrożenia suszą rolniczą ilustruje natomiast mapa (zagrożenie suszą rolniczą oszacowane z wielolecia 1997-2018):

Zasoby wodne regionu mazowieckiego pod względem użytkowania są intensywnie eksploatowane – bardzo intensywny stopień wykorzystania dyspozycyjnych zasobów wód rzecznych dotyczy ponad 73% zlewni regionu. Wykorzystanie dyspozycyjnych zasobów wód podziemnych jest na poziomie 18,5%.
W warunkach suszy ilość zasobów maleje a zatem skala problemu z dostępnością wody rośnie. Ważnym aspektem przeciwdziałania skutkom suszy jest także zapewnienie dobrej odnawialności zasobów wód podziemnych, zapewnienie warunków do retencji wody by opad deszczu lub śniegu mógł zasilić rzeki i wody podziemne. W naszym klimacie najbardziej widoczną oznaką zimy są opady śniegu. Z wieloletnich analiz wynika, że są one coraz mniejsze. Według danych Instytutu Meteorologii
i Gospodarki Wodnej w tym roku w styczniu w Warszawie odnotowano rekord bezśnieżnej zimy. Śnieg spadł dopiero 29 stycznia – poprzednio najpóźniej pokrywa śnieżna pojawiła się w stolicy 24 stycznia w roku 2007. Do końca stycznia tego roku śnieg pokrywał krótko zaledwie 1/3 powierzchni kraju, podczas gdy dla podtrzymania wilgotności gleby koniecznej dla właściwego wzrostu roślin uprawnych, śnieg powinien zalegać dłużej, do tego na co najmniej połowie terytorium Polski. Do tego rekordowo niskie są opady deszczu. Eksperci z Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie są pewni, że to coraz silniej zarysowująca się tendencja związana ze zmianami klimatu. W ciągu ostatnich 5 lat mieliśmy aż 3 lata z suszą, które za każdym razem występowały we wszystkich typach (rolnicza, hydrologiczna, hydrogeologiczna). Obejmują przy tym coraz większy obszar kraju i są coraz bardziej dotkliwe pod względem wywoływanych skutków.

Mając na uwadze problem występującej coraz częściej suszy zaistniała pilna potrzeba opracowania planu przeciwdziałania skutkom suszy. Konsultacje społeczne to niezwykle ważny etap prac nad Planem. Przewidziano na nie 6 miesięcy i każdy miał szansę się wypowiedzieć w tej bardzo istotnej dla nas wszystkich sprawie. Jesteśmy już na końcowym etapie opracowywania dokumentu – dzisiaj ostatnie, piętnaste spotkanie konsultacyjne. Cieszy mnie aktywny udział społeczeństwa
w opracowaniu PPSS oraz duża frekwencja na dotychczasowych spotkaniach konsultacyjnych. Czternaście dotychczasowych spotkań w całej Polsce zgromadziło ponad tysiąc przedstawicieli instytucji i organizacji zajmujących się gospodarką wodną. Dotychczas zgłoszono ponad 300 uwag
i wniosków. Największe zainteresowanie budzi budowa i przebudowa zbiorników retencyjnych –Jednocześnie przypominam, że pod koniec bieżącego roku zaplanowano przyjęcie Planu przeciwdziałania skutkom suszy w formie rozporządzenia – będzie on obowiązywał do kolejnej aktualizacji na najbliższe 6 lat – powiedział Marek Gróbarczyk, Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej.

Na mazowieckiej liście inwestycji znalazło się m.in. kształtowanie przekroju poprzecznego i podłużnego rzeki Bętlewianki w celu zwiększenia możliwości retencjonowania w dolinie wody oraz przebudowa
i konserwacja innych, stosunkowo niewielkich obiektów o znaczeniu lokalnym.  – Atutem wszystkich tych przedsięwzięć jest stosunkowo krótki, dwuletni horyzont czasowy realizacji inwestycji. W PPSS przekonujemy także do projektów o mniejszej skali. Oczyszczenie zaniedbanych rowów melioracyjnych, budowa stawów, małych zbiorników przydomowych lub śródpolnych oczek wodnych to równie ważny element działań inwestycyjnych nakreślonych w projekcie dokumentu. Dopiero realizacja wielu takich cząstkowych zadań na terenie całego kraju przesądzi o sukcesie
w przeciwdziałaniu suszy – powiedział Przemysław Daca, Prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie.

– Przypomnijmy, że zgodnie z Ustawą Prawo wodne konsultowany dziś w Warszawie projekt to nie tylko inwestycje, ale także szereg innych przedsięwzięć o różnorodnym charakterze realizowanych zarówno przez Wody Polskie, jak i jednostki administracji rządowej oraz samorządowej – dodał. Wykonanie części katalogu działań PPSS będzie należało również do przedsiębiorców i indywidualnych użytkowników wód. W ramach katalogu działań wyróżniono m.in. opracowanie mechanizmów finansowania działań na lata 2021-2027.

Spotkania konsultacyjne projektu PPSS odbywały się od 15 sierpnia 2019 r. w 15 miastach (szczegółowe informacje dostępne są na stronie www.stopsuszy.pl). PPSS to pierwszy, tak kompleksowy dokument dotyczący przeciwdziałania skutkom suszy w Polsce. Projekt PPSS dostępny jest na stronach: www.stopsuszy.pl oraz www.konsultacjesusza.pl Tam też wciąż do 15 lutego można składać wnioski i uwagi do PPSS poprzez specjalnie przygotowany formularz.

Dokument PPSS, który będzie najważniejszym efektem projektu Stop suszy!, wraz z planami gospodarowania wodami i planami zarządzania ryzykiem powodziowym przyczyni się do poprawy stanu gospodarki wodnej w Polsce. Po konsultacjach społecznych projekt PPSS zostanie poddany strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, a w 2020 r.  końcowym akcentem będzie jego przyjęcie w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej. Polska znajdzie się tym samym w gronie 10 państw europejskich, które mają opracowane plany przeciwdziałania skutkom suszy. Dokumenty o tej randze opracowały m.in.: Wielka Brytania, Francja, Hiszpania, Portugalia, Słowacja i Ukraina.

Do przygotowania planu przeciwdziałania skutkom suszy Prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie jest zobligowany przepisami art. 240 ust. 2. pkt. 8 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz.U. z 2018 r. poz. 2268 z późn zm.). W projekcie Stop suszy! opracowano dotąd metodykę przygotowywania PPSS oraz przeprowadzono ankietyzację wśród 3,5 tys. podmiotów związanych z gospodarką wodną. Polem do prezentacji projektu planu stały się m.in. ogólnopolskie konferencje eksperckie, konsultacje społeczne oraz kampania społeczna „Pamiętaj o wodzie!”. Całość prac jest finansowana z funduszy europejskich (POIŚ 2014-2020).
Więcej informacji na stronach: www.stopsuszy.pl, www.wody.gov.pl i www.konsultacjesusza.pl

Marek Gróbarczyk Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej oraz Przemysław Daca Prezes PGW Wody Polskie podczas brifingu prasowego. Fot. Wody Polskie