Minął drugi rok istnienia Wód Polskich. Co w tym czasie zrezlizowaliśmy i jakie są najbliższe plany naszego gospodarstwa?

Ostatni rok naszej działalności był bardzo intensywny. Dzięki wysiłkowi pracowników Wód Polskich usprawniliśmy procedowanie decyzji administracyjnych, wydaliśmy ich ponad 100 tysięcy! Nasze gospodarstwo prowadzi też kilkaset inwestycji, których celem jest poprawa bezpieczeństwa powodziowego mieszkańców, zapobieganie skutkom suszy, rozwój żeglugi i szeroko rozumiana troska o zasoby wodne kraju. Polska należy do państw najuboższych w wodę w całej Unii Europejskiej. Dlatego naszym nadrzędnym celem jest poprawa sytuacji i nadrobienie kilkudziesięcioletnich zaniedbań w dziedzinie gospodarki wodnej. Utrzymujemy zatem maksymalne tempo prac. Wiele inwestycji kończymy przed czasem, jednocześnie planujemy kolejne przedsięwzięcia.

• Kończymy budowę zbiornika Racibórz Dolny

Najważniejszy polder przeciwpowodziowy już w styczniu br. zyska funkcjonalność. Swoim bezpośrednim i pośrednim oddziaływaniem obejmie obszar 600 km², na terenie trzech województw: śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego.  Pojemność zbiornika Racibórz Dolny wynosi 185 mln m³, co oznacza, że obiekt jest w stanie przyjąć falę powodziową wielkości tej z 1997 roku.

W pierwszej połowie października 2019 na terenie budowy dokonano przełomowego przepięcia Odry. Dzięki temu woda popłynęła kanałem doprowadzającym do przęseł Budowli Przelewowo-Spustowej, aby po ich przekroczeniu trafić do kanału odprowadzającego i następnie do kanału ulgi. Zbiornik Racibórz będzie redukował fale powodziowe katastrofalnych wezbrań na Odrze, chroniąc życie, zdrowie i dobytek  blisko 2,5 mln osób.

Widok na Budowlę Przelewowo-Spustową zbiornika Racibórz Dolny. Fot. Wody Polskie

 

• Rozpoczęliśmy projektowanie Stopni Wodnych w Lubiążu i Ścinawie

Po zakończeniu budowy Stopnia Wodnego Malczyce, podjęliśmy prace nad kolejnymi Stopniami Wodnymi na Odrze. Stopień Wodny Lubiąż ma zapewnić ochronę przeciwpowodziową oraz poprawę stosunków wodnych, gruntowo-wodnych i warunków żeglugowych w regionie. Dzięki elektrowni wodnej umożliwi również produkcję czystej energii elektrycznej.

• W wielu regionach Polski budujemy nowe wały przeciwpowodziowe i modernizujemy stare

 W ciągu ostatnich 12 miesięcy zajęliśmy się remontem 237,5 km wałów. Te budowle hydrotechniczne podnoszą bezpieczeństwo miejscowości położonych w pobliżu rzek, chronią mieszkańców i ich mienie. Ale nie tylko. Tam, gdzie jest to możliwe, wały przeciwpowodziowe projektujemy w tak i sposób, by dać rzece więcej miejsca i przywrócić naturalny charakter jej wylewów. Przykładem są choćby 13 km obwałowania w gminie Prochowice w woj. Dolnośląskim. Dzięki inwestycji został odtworzony i przywrócony naturalny charakter wylewów Odry. Retencja dolinowa wzrosła o 1,5 mln m, co ma m.in. kluczowe znaczenie dla funkcjonowania obszaru Natura 2000 Łęgi Odrzańskie.

Wały przeciwpowodziowe to specyficzne konstrukcje, które wymagają naprawy i modernizacji, zwłaszcza po dużych wezbraniach, takich jakie miały miejsce w na przełomie maja i czerwca ubiegłego roku. Zajęliśmy się najpilniejszymi pracami m.in. na Sanie, Wisłoce i Ropie oraz na Wiśle. W gminach Sobienie-Jeziory i Gniewoszów w woj. mazowieckim wały przeciwpowodziowe nie były remontowane od czasu II Wojny Światowej! Łącznie w administracji Wód Polskich jest blisko 8 tys. km wałów przeciwpowodziowych, z czego wiele wymaga prac remontowych. Sukcesywnie realizujemy te inwestycje, ponieważ powodzie  były, są i będą, a obecne zmiany klimatyczne nasilają lokalne występowanie tego zjawiska.

Nowe wały przeciwpowodziowe w gm. Prochowice. Fot. Wody Polskie

• Remontujemy zbiorniki przeciwpowodziowe i budujemy kolejne

 Nasze gospodarstwo prowadzi szereg inwestycji, które mają na celu ochronę i bezpieczeństwo przeciwpowodziowe. Jednym z przykładów takich działań jest remont zbiornika Przeworno na rzece Krynka w woj. dolnośląskim. Rok przed terminem zakończyliśmy modernizację zbiornika Kaczorów. Rozpoczęliśmy też prace nad zbiornikami retencyjnymi Topola i Słup na Dolnym Śląsku. Budujemy też cztery poldery przeciwpowodziowe na terenie Kotliny Kłodzkiej w Krosnowicach, Roztokach, Boboszowie i Szalejowie. Ten ostatni będzie kontrolował 64 proc. zlewni rzeki Bystrzycy Dusznickiej, co stanowi istotne zabezpieczenie przeciwpowodziowe okolicznych miejscowości oraz Kłodzka.

Remont zbiornika Kaczorów na Dolnym Śląsku dobiega końca. Fot. Wody Polskie

• Otwieramy kolejne szlaki żeglugowe na Mazurach

W kwietniu 2019 roku zakończyliśmy modernizację Kanału Niegocińskiego w Giżycku. W sezonie żeglugowym inwestycja spowoduje zmniejszenie korków na Kanale Łuczańskim łączącym Niegocin i Kisajno. Ruch żaglówek z południa na północ jest możliwy przez oba kanały, co poprawia bezpieczeństwo i usprawnia poruszanie się turystów po Wielkich Jeziorach Mazurskich. Modernizujemy również Kanał Gliwicki, co także zwiększy się bezpieczeństwo ruchu. Mamy nadzieję, że ta inwestycja pobudzi transport wodny. Zmodernizowany zostanie popularny szlak żeglowny od Mikołajek do Giżycka. Z końcem 2019 roku Wody Polskie podpisały umowy dotyczące modernizacji kolejnych kanałów na Szlaku Wielkich Jezior Mazurskich. Prace rozpoczną się na Kanale Szymońskim, Kanale Łuczańskim, Kanale Mioduńskim, Kanale Grunwaldzkim. Przebudowany zostanie także Kanał Tałcki. Ważna informacja dla żeglarzy: na czas remontu, który będzie trwał trzy lata, kanały nie będą zamknięte dla ruchu.

Kanał Niegociński po remoncie. Fot. Wody Polskie

• Stopniowo modernizujemy Odrzańską Drogę Wodną

Modernizujemy śluzy m.in. na Kanale Gliwickim i Odrze skanalizowanej od Kędzierzyna-Koźla do Brzegu Dolnego. Jak wspomnieliśmy wcześniej, zakończyliśmy już budowę Stopnia Wodnego Malczyce i projektujemy Stopnie Wodne w Lubiążu i Ścinawie. Jeszcze w grudniu 2019 roku Wody Polskie podpisały umowę na odbudowę ostróg na Odrze. Dzięki wykonanym pracom możliwe będzie dostosowanie stanu technicznego i geometrii konstrukcji elementów zabudowy regulacyjnej koryta rzeki (w postaci 341 ostróg zlokalizowanych na odcinku 123 kilometrów), od Ścinawy w województwie dolnośląskim do ujścia Nysy Łużyckiej w województwie lubuskim. Realizacja robót pozwoli odbudować najbardziej zniszczone ostrogi oraz opaski brzegowe, zminimalizuje erozyjne oddziaływanie nurtu na brzegi rzeki i poprawi warunki żeglugowe oraz nawigacyjne poprzez zwiększenie średnich głębokości i bardziej zbilansowany transport rumowiska. Dodatkowo w ramach zadania inwestycyjnego usunięte zostaną przemiały i wypłycenia na 12 odcinkach rzeki Odry. Odbudowa ostróg pozwoli na osiągnięcie III klasy żeglowności. Inwestycja przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa powodziowego mieszkańców - pozwoli na bezpieczne prowadzenie akcji lodołamania i zapobiegania tym samym powodziom zatorowym.

Wyremontowane ostrogi na Odrze. Fot. Wody Polskie

• Rewitalizujemy Zalew Rzeszowski i planujemy rewitalizację Zalewu Zemborzyckiego w Lublinie

Od września 2019 roku Wody Polskie prowadzą oczekiwaną przez Rzeszowian inwestycję. Prace polegają na odmuleniu zbiornika, który jest źródłem wody pitnej dla miasta i popularnym miejscem rekreacji. Prace są prowadzane zgodnie w wymogami środowiskowymi. Rozpoczęły się od zebrania i przeniesienia z obszaru zbiornika chronionej rośliny - kotewki orzecha wodnego. Maszyny pozostawią około 10-cio metrowy tzw. pas ochronny roślinności pływającej.

Przygotowana do pracy pogłębiarka ssąco-refulująca na Zalewie Rzeszowskim. Fot. Wody Polskie

Prezes Wód Polskich Przemysław Daca podpisał Porozumienie dla Zalewu Zemborzyckiego. Sygnatariuszami porozumienia są: Główny Inspektor Ochrony Środowiska, Wojewoda Lubelski – Przemysław Czarnek, Marszałek Województwa Lubelskiego – Jarosław Stawiarski, Krzysztof Żuk – Prezydent Miasta Lublin oraz Arkadiusz Iwaniuk – Dyrektor RDOŚ i Paweł Gilowski – Prezes WFOŚiGW. Wszystkie strony zadeklarowały szeroką współpracę. W październiku 2019 roku odbyły się konsultacje społeczne, gdzie przedstawiono trzy warianty rewitalizacji lubelskiego zbiornika. Głównym problemem jest jego znaczące wypłycenie oraz degradacja ekosystemów wodnych. Koncepcja programowo-przestrzenna rewitalizacji i odbudowy zbiornika obejmuje działania naprawcze w formie wariantowej, których celem jest zwiększenie głębokości i objętości zbiornika, usunięcie osadów zbiornikowych, stanowiących jedno z potencjalnych źródeł biogenów, zmniejszenie ryzyka potencjalnych zakwitów sinicowych wód, poprawa bezpieczeństwa pracy zbiornika. Długofalowym działaniem po wybraniu wariantu do realizacji i przeprowadzeniu rewitalizacji Zbiornika Zemborzyckiego będzie wspomaganie odbudowy biocenoz wodnych, w tym makrofitów. Ważnym elementem działań jest także kształtowanie racjonalnej gospodarki wędkarskiej w zbiorniku, stałe monitorowanie i kontrolowania stanu ekologicznego zbiornika, zwłaszcza z uwzględnieniem tych zjawisk i procesów, które przyczyniły się do degradacji jego ekosystemu. Planowane jest również prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie przyczyn i konsekwencji powstawania sinicowych zakwitów wody, przygotowanie programu edukacyjnego, którego celem byłoby utworzenie strefy buforowej pomiędzy polami uprawnymi, a rzeką Bystrzycą oraz prowadzenie upraw w układzie równoległym do rzeki.

• Prowadzimy programy renaturyzacji rzek

Jednym z ważniejszych działań, które są topowym europejskim trendem, jest przywracanie rzekom ich naturalnego charakteru. W 2019 roku Wody Polskie rozpoczęły opracowanie krajowego programu renaturyzacji wód powierzchniowych. Celem jest zaproponowanie obszarów priorytetowych, wraz z przypisanymi dla nich działaniami, które powinny zostać zrealizowane w pierwszej kolejności, biorąc pod uwagę uwarunkowania środowiskowe i ekonomiczne. Po to, żeby przywrócić ciekom i zbiornikom wodnym, w mniejszym lub większym stopniu przekształconym przez człowieka, stan zbliżony do naturalnego. Główne Opracowania będą uwzględniane podczas kolejnych inwestycji realizowanych przez Wody Polskie. Nowy Rok otwieramy warsztatami merytorycznymi na temat renaturyzacji rzek. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w publikacji: https://www.wody.gov.pl/aktualnosci/867-zaproszenie-do-udzialu-w-warsztatach-merytorycznych-o-renaturyzacji

Jednym z działań, jakie kontynuowaliśmy w 2019 roku jest odtwarzanie niebieskich korytarzy migracji w dolinach rzecznych. Kluczową inwestycją w ramach tego projektu jest udrożnienie i renaturyzacja Białej Tarnowskiej. Rok 2019 przyniósł znaczący postęp w realizacji programu.

Podejmowane przez Gospodarstwo działania mają na celu likwidację lub modernizację istniejących barier migracyjnych oraz renaturyzację fragmentów koryta tej rzeki. Piętnaście z dwudziestu jeden gatunków ryb żyjących w Białej Tarnowskiej, by móc się rozwijać i żyć potrzebuje dostępu do kamienistego lub żwirowego podłoża. Koryta o takim podłożu występują w górnej części zlewni, ale dostęp do nich blokują liczne progi i stopnie wodne zlokalizowane wzdłuż biegu rzeki. Realizowane działania poprawią walory przyrodnicze i krajobrazowe doliny Białej, co będzie mieć korzystny wpływ na rozwój turystyki i wędkarstwa, a także wzrost bezpieczeństwa powodziowego mieszkańców doliny Białej Tarnowskiej. Więcej na: https://biala-tarnowska.org/

Bystrza o unikatowej strukturze na Białej Tarnowskiej. Fot. Wody Polskie

• Uratowaliśmy Wisłę przed katastrofą ekologiczną

Po awarii oczyszczalni „Czajka” w Warszawie, przedstawiciele Wód Polskich rozpoczęli prace nad projektowaniem i budową awaryjnego rurociągu, którego zadaniem było odprowadzanie ścieków z 7 dzielnic Warszawy. Skala operacji i innowacyjne rozwiązania dowiodły, że było to jedno z największych i najsprawniej przeprowadzonych przedsięwzięć tego typu na świecie. W ciągu 10 dni od wystąpienia awarii powstał bypass, który przez 69 dni chronił Wisłę przed zrzutem 14mln m³ nieczystości, w tym szczególnie szkodliwych biogenów azotu, fosforu i metali ciężkich. Podczas awarii, zanim powstał awaryjny rurociąg, do Wisły codziennie spływało 260 tys. m³ ścieków! Akcja ratowania Wisły zahamowała dalsze zanieczyszczanie Bałtyku, przywracając równowagę środowiskową wpadającej do niego Wisły. Szczegóły na ten temat można znaleźć w naszej relacji: https://www.wody.gov.pl/aktualnosci/804-akcja-ratowania-wisly-relacja-dzien-po-dniu 

Widok na awaryjny rurociąg w okolicy Mostu Północnego w Warszawie. Fot. Wody Polskie

• Uruchomiliśmy Informatyczny System Osłony Kraju – ISOK

 Podczas konferencji prasowej inaugurującej start platformy, Przemysław Daca, Prezes Wód Polskich powiedział, że uruchomienie ISOK-a jest momentem przełomowym i wielkim sukcesem Wód Polskich. ­Podkreślił, że jeśli chodzi o zarządzanie ryzykiem powodziowym oraz całą gospodarką wodną, system przenosi nas w XXI wiek. Te słowa w pełni oddają cel istnienia ISOK-a.

Informatyczny System Osłony Kraju stanowi kompleksowe, zaawansowane narzędzie analizy i ostrzegania przed groźnymi zjawiskami, w szczególności meteorologicznymi i hydrologicznymi. ISOK jest więc ważnym elementem wspierającym zarządzanie kryzysowe w całym kraju, istotnym dla instytucji odpowiedzialnych za ochronę obszarów zagrożonych powodzią. Z systemu mogą korzystać także władze gmin i województw w trakcie prac nad planami zagospodarowania przestrzennego oraz wszyscy obywatele. Za pomocą platformy, drogą elektroniczną możliwe jest realizowanie niektórych spraw urzędowych w Wodach Polskich. Platforma jest sukcesywnie rozbudowywana. Więcej informacji: https://isok.gov.pl/index.html

• Nasze programy Stop suszy! i Stop Powodzi! weszły w decydującą fazę

Rok 2019 był kluczowy dla programu Stop Suszy!, jaki realizujemy od początku naszego istnienia. W 2019 roku prowadziliśmy konsultacje społeczne w kilkunastu miastach w Polsce, gdzie wraz z ekspertami i mieszkańcami naszego kraju dyskutowaliśmy na temat suszy oraz możliwości minimalizowania jej skutków. W połowie roku uruchomiliśmy kampanię informacyjną, którą promuje spot Pamiętaj o wodzie! z udziałem Łukasza Nowickiego, ambasadora programu Stop suszy! Spot w naszych mediach społecznościowych łącznie osiągnął blisko 62 tys. wyświetleń! Można go zobaczyć m.in. na naszym kanale YouTube: https://www.youtube.com/watch?time_continue=4&v=8D5f12dfbZQ

W ramach programu Stop Suszy! powstanie pierwszy w Polsce plan przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS). Dokument zostanie przyjęty w drodze rozporządzenia, przez ministra właściwego ds. gospodarki wodnej. Plan będzie zawierał m.in. katalog działań, których celem jest minimalizowanie skutków suszy, w tym propozycje budowy, przebudowy i remontu urządzeń wodnych, które zostały zawarte w innych dokumentach planistycznych z zakresu gospodarki wodnej. PPSS jest zgodny z celami środowiskowymi, w zakresie dobrego stanu wód, o których jest mowa w Ramowej Dyrektywie Wodnej. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie projektu: http://stopsuszy.pl/

Na przełomie listopada i grudnia Wody Polskie zrealizowały również konsultacje społeczne w ramach Stop powodzi! To kolejna akcja, która pociągnie za sobą szereg działań, w tym edukacyjnych oraz inwestycyjnych, których celem jest zmniejszanie ryzyka powodziowego. Więcej informacji na ten temat można przeczytać na stronie: http://powodz.gov.pl/www/

Zespół Komunikacji Społecznej
PGW Wody Polskie