W dobie zmian klimatu coraz częściej borykamy się z suszami i powodziami, które powodują ogromne straty w świecie człowieka i przyrody. Rozwiązaniem, które kompleksowo ogranicza negatywne skutki obu zjawisk jest retencja, czyli zatrzymywanie wody. Służą temu zbiorniki retencyjne, które gromadzą wodę w okresie nasilonych opadów i stanowią jej rezerwuar w okresie niedoborów wody. Dzięki budowie zbiorników wzmacniamy nasze bezpieczeństwo, przez zwiększenie zasobów wodnych i skuteczne przeciwdziałanie naturalnym kataklizmom.

Zbiornik Wióry. Fot. Michał Oleś/ ZZ w Radomiu

- Fundamentalnym założeniem dla wszystkich planowanych i realizowanych inwestycji Wód Polskich jest racjonalne gospodarowanie wodami. Budowane obiekty mają być wielofunkcyjne, realizowane przy szczególnym poszanowaniu środowiska naturalnego, co jest podstawową zasadą oraz kierunkiem jakie są i będą przyjmowane przy realizowaniu kolejnych inwestycji w obszarze gospodarki wodnej – powiedział Przemysław Sobiesak, Dyrektor Departamentu Przygotowania i Realizacji Inwestycji w Państwowym Gospodarstwie Wodnym Wody Polskie.

Wiele funkcji dużej retencji

Wielofunkcyjne zbiorniki retencyjne są naszym strategicznym rezerwuarem wody, a ich rola w budowaniu bezpieczeństwa wodnego jest nie do przecenienia. Po pierwsze zaopatrują w wodę pitną mieszkańców dużych aglomeracji miejskich. Czy wiesz, że woda dla Warszawy w dużej mierze pochodzi z Zalewu Zegrzyńskiego, a w wypadku Krakowa z Jeziora Dobczyckiego? To właśnie przykłady dużych zbiorników, które są nieocenione w dostarczaniu wody dla miast.

Po drugie, duża retencja to także jednoczesne przeciwdziałanie suszy i powodzi – zbiorniki gromadzą nadmiar wód w okresie nasilonych opadów i oddają ją do środowiska na czas suszy. Pozwala to chronić ludzi, ich domy czy miejsca pracy przed niszczycielskim żywiołem. Dzięki temu zachowujemy też stały przepływ rzeczny, co jest kluczowe dla lokalnego bilansu wodnego i odpowiedniego nawodnienia ziemi, w tym pól uprawnych, a także dla życia organizmów wodnych – przede wszystkim ryb.

Po trzecie, zbiorniki wodne produkują czystą energię elektryczną. Hydroelektrownie zwiększają udział OZE, czyli odnawialnych źródeł energii, w miksie energetycznym. Zużywamy przez to mniej paliw kopalnych, zatem mamy czystsze powietrze!

W kwestii środowiska warto wspomnieć, że duża retencja współtworzy środowisko naturalne. Wiele zbiorników stanowi obszary Natura 2000, jak choćby zbiornik Jeziorsko w woj. łódzkim czy Klimkówka na Podkarpaciu, będąc ostojami m.in. cennych gatunków ptaków. To również atrakcja turystyczna i miejsce wakacyjnego wypoczynku, co wpływa korzystnie nie tylko na samopoczucie turystów, ale również rozwój gospodarczy regionu.

- Dzięki retencji magazynujemy określoną ilość wody, którą możemy wykorzystać do różnych celów: rolniczych, gospodarczych, komunalnych, rekreacyjnych czy rybackich. Bez wątpienia współczesne budownictwo hydrotechniczne wpływa na środowisko, ale niekoniecznie musi być to oddziaływanie negatywne. Przy przyjęciu odpowiednich założeń i rozwiązań technicznych na etapie planowania i projektowania, uwzględniających szczególnie bardzo wrażliwe uwarunkowania środowiskowe, może poprawić stan środowiska naturalnego. Nowoczesna infrastruktura pozwala na stabilizację poziomu wody w korycie rzeki oraz wody gruntowej na obszarach do niej przyległych. Takie działania zapewnią również dostęp do wody ludziom, faunie i florze – podkreślił Przemysław Sobiesak.

Dlaczego potrzebujemy zbiorników wodnych?

Czy wiesz, że modele klimatyczne wykonane do 2100 roku dla terenu Polski wykazały, że będzie następowało nasilenie ekstremalnych zjawisk w przyrodzie? To znaczy, że gwałtowne punktowe opady i długotrwałe okresy suszy będą nam towarzyszyć coraz częściej. Dlatego musimy inwestować w rozwój retencji wód – dla naszego bezpieczeństwa.

Pamiętajmy, że nasz kraj należy do najuboższych w zasoby wodne w całej Europie! Na jednego mieszkańca przypada u nas trzy razy mniej wody niż na przeciętnego Europejczyka. A w czasie suszy – zasobność ta spada o kolejnych 50 proc. Rokrocznie wypłacane są duże sumy odszkodowań dla rolników za straty w plonach wywołane suszą, zaś liczne samorządy w okresie letnim wprowadzają ograniczenia w korzystaniu z wody. Kolejnym poważnym problemem jest powódź, tym bardziej że w Polsce na terenach zagrożonych występowaniem powodzi mieszka nawet 15 mln ludzi! Wielu z nich pamięta jakie spustoszenie wyrządził ten żywioł w 2010, czy 1997 roku podczas powodzi tysiąclecia.

Wszystkie powyższe doświadczenia pokazują, że zagrożenia związane z wodą, należy przekuć w szansę i możliwości rozwoju, dlatego budowa zbiorników jest koniecznością!

- Potrzeby Polski w obszarze gospodarki wodnej są ogromne, co spowodowane jest niewystarczającymi inwestycjami w minionych 50 latach, a także niedostatecznym poziomem prac utrzymaniowych i remontowych na istniejących obiektach. Zapotrzebowanie na inwestycje w tym obszarze uwidoczniły się jeszcze bardziej w ostatnich latach, w których nasilają się niekorzystne dla środowiska, w tym wodnego, zmiany klimatyczne. Wszystkie te aspekty sprawiają, a wręcz wymuszają, aby Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie planowały i realizowały inwestycje w obszarze gospodarki wodnej w sposób kompleksowy, zapewniając wszystkie uzasadnione społecznie, gospodarczo, ekonomicznie i środowiskowo potrzeby użytkowników i konsumentów, przy jednoczesnym utrzymaniu trwałej równowagi bilansu wodnego i pożądanego stanu środowiska naturalnego – zaznaczył Dyrektor Sobiesak.

Zbiornik Wióry. Fot. Michał Oleś/ ZZ w Radomiu

Zbiorniki przeciwdziałają skutkom suszy i powodzi

Już teraz planujemy budowę nowych wielofunkcyjnych zbiorników retencyjnych, które zwiększą nasze bezpieczeństwo. Pierwszym ważnym dokumentem jest Plan przeciwdziałania skutkom suszy, który zakłada realizację 590 inwestycji w całej Polsce! Plan został opracowany przez Wody Polskie we współpracy m.in. z organami administracji rządowej oraz naukowcami z szeregu polskich uczelni. Kolejnym dokumentem strategicznym jest Program Przeciwdziałania Niedoborowi Wody, którego głównym celem jest zwiększenie retencji wodnej w Polsce. Ich realizacja przyczyni się do obniżania ryzyka zjawiska suszy, a tym samym ograniczenia strat gospodarczych, społecznych i środowiskowych.

Przykładem działania dużej retencji w praktyce jest zbiornik wodny Świnna Poręba k. Wadowic. Chroni on mieszkańców regionu przed powodzią, a także zaopatruje ich w wodę. Od momentu jego uruchomienia przepływ rzeki Skawy został wyrównany, dzięki czemu nawet podczas długotrwałej suszy rzeka jest zasilana w wodę. Ponadto hydroelektrownia produkuje czystą energię elektryczną, zaś okolica zbiornika jest malowniczym miejscem rekreacji dla mieszańców i turystów.

Wody Polskie budują też poldery, czyli suche zbiorniki, dla ochrony mieszkańców przed powodzią. W ciągu 5 lat mieszkańcy Polski zyskali 9 nowych zbiorników przeciwpowodziowych. Najważniejszym z nich jest Racibórz Dolny – największy obiekt hydrotechniczny tego typu w Polsce. Jego pojemność to 185 mln m³ – tyle co 185 Stadionów Narodowych! Dzięki tak wielkiej powierzchni, Racibórz Dolny jest w stanie przechwycić falę z powodzi tysiąclecia. Zbiornik chroni przed powodzią 2,5 mln ludzi, a swój chrzest bojowy przeszedł już w roku oddania – 2020. Wówczas na jesieni przechwycił falę wezbraniową i uchronił przed zalaniem kilkanaście nadodrzańskich miejscowości zamieszkanych przez 100 tys. osób! Nowe poldery pojawiły się też w Kotlinie Kłodzkiej, na Ziemi Świętokrzyskiej, a wkrótce także w Opolu. Sukcesywna modernizacja infrastruktury przeciwpowodziowej pozwala zwiększyć bezpieczeństwo mieszkańców i gospodarki narodowej w całym kraju!

- Na podstawie planów i programów strategicznych Wody Polskie opracowały Program Planowanych Inwestycji, który jest na bieżąco aktualizowany i obecnie zawiera blisko 1 800 zadań z całkowitym szacunkowym kosztem realizacji inwestycji na łączną kwotę ok. 85 mld zł, z czego aktualnie niemal 400 zadań na łączną kwotę ok. 26 mld zł ma w części lub całości zapewnione źródło finansowania i są one w trakcie realizacji – dodał Przemysław Sobiesak.

Już teraz 100 zbiorników dba o nasze bezpieczeństwo wodne

Duże zbiorniki wodne to strategiczne rezerwuary wody w dobie zmian klimatu. Wody Polskie zarządzają niemal 100 wielofunkcyjnymi zbiornikami retencyjnymi. Planujemy też budowę nowych, m.in. Wielowieś Klasztorną w Wielkopolsce czy Kąty-Myscowa na Podkarpaciu. Budowa zbiorników wodnych przez samorządy terytorialne czy rekultywacja wyrobisk pokopalnianych, prowadząca do powstania zbiorników wodnych to także działania wpływające na lokalny bilans wodny i pomagające nam zaadaptować się do zmian klimatu, by łagodzić skutki ekstremalnych zjawisk – powodzi i suszy. Liczy się każda kropla wody!

- Troska o zasoby wodne zależy także od każdego z nas. Możemy retencjonować wodę opadową czy roztopową, np. przez budowę oczek wodnych lub zbiorników na deszczówkę i wykorzystywać ją do własnych potrzeb. Wszyscy możemy w ten sposób oszczędzać wodę wodociągową wpływając pozytywnie na krajowy bilans wodny głównie poprzez spowolnienie odpływu z obszaru zlewni do morza – podsumował Przemysław Sobiesak, Dyrektor Departamentu Przygotowania i Realizacji Inwestycji w Państwowym Gospodarstwie Wodnym Wody Polskie.