„Bezpieczna Wisła – ekologicznie w przyszłość” to nazwa programu, który ma w istotnym stopniu zminimalizować zagrożenie powodzią na odcinku tzw. Wisły Sandomierskiej. 23 maja podczas konferencji w Krakowie, z udziałem Wojciecha Skowyrskiego – Wiceprezesa Wód Polskich, zainaugurowano prace nad tym przedsięwzięciem o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa mieszkańców w Małopolsce i na Podkarpaciu. Prace nadzorowane przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie będą miały na celu zbudowanie planu działań z uwzględnieniem celów ekologicznych i będą realizowane we współpracy z przedstawicielami lokalnych społeczności.

Zmiany klimatu są coraz bardziej odczuwalne na całym świecie. W drugiej dekadzie maja na południu Europy gwałtowne, ulewne deszcze o charakterystyce podobnej do tropikalnych, doprowadziły do przerwania wałów i wylania tamtejszych rzek z koryt. Do tragicznych powodzi, największych od 100 lat doszło we Włoszech – tylko w ciągu dwóch dni suma opadów wyniosła tam miejscami do 200-250 mm.

– Dokładamy wszelkich starań, żeby odpowiednio przygotować się do takich niekorzystnych skutków zmian klimatu. Ochrona przeciwpowodziowa jest jednym z najważniejszych  elementów bezpieczeństwa obywateli mieszkających na zagrożonych terenach. Ryzyko to występuje w rejonach górskich i podgórskich, w których cieki napełniają się błyskawicznie,, ale także na obszarach położonych niżej, w dolinach rzek. W regionie wodnym Górnej Wisły wszyscy pamiętają skutki wielkiej wody z 2010 r. Właśnie dlatego w stolicy Małopolski inaugurujemy program, który ma przyczynić się do bezpieczeństwa ludzi i ich dobytku, gospodarki i rolnictwa oraz dziedzictwa kulturowego – powiedział Ryszard Pagacz, I wicewojewoda małopolski.

Pod szczególną ochroną

Ukształtowanie terenu Małopolski sprawia, że region ten jest szczególnie narażony na skutki nawalnych deszczy i powodowanych przez nie powodzi błyskawicznych. Wezbrania strumieni, potoków i rzek mają miejsce nawet kilka razy w roku. Kilkugodzinny opad już w kilka godzin powoduje na wodowskazach IMGW-PIB zmianę stanu poziomu wód z niskiego na wysoki lub ostrzegawczy, co miało miejsce np. w połowie maja. W regionie wciąż żywa jest pamięć o tym, co wydarzyło się 13 lat temu i miało dramatyczne skutki dla terenów w środkowym i dolnym biegu Wisły oraz jej dopływów. Wskutek przesiąknięć i przerwań wałów oraz osuwisk ziemi tylko w woj. małopolskim ucierpiało ponad 21 tys. osób, podtopionych lub zalanych było 8839 gospodarstw. W całym kraju woda zalała ok. 554 tys. ha w 2157 miejscowościach. Nikt nie był zaskoczony, gdy 17 maja br. z powodu intensywnych opadów zwołano w Małopolsce Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego.

– Województwo małopolskie oraz sąsiadujące z nim podkarpackie i świętokrzyskie są położone na terenach podgórskich, co powoduje zagrożenie wodnym żywiołem - groźniejsze niż w innych częściach kraju. Dlatego właśnie na tych obszarach od lat planowana i realizowana jest duża liczba działań technicznych i nietechnicznych dla poprawy bezpieczeństwa. Inwestycje, które Wody Polskie przygotowują są odpowiedzią na zachodzące zmiany klimatyczne. Właściwe zarządzanie suszą i powodzią polega na budowaniu zbiorników wielozadaniowych, przeciwpowodziowych, jak również stosowaniu retencji polderowej – mówił Wojciech Skowyrski Zastępca Prezesa PGW Wody Polskie ds. Ochrony Przed Powodzią i Suszą.

– Obecny projekt, który rozpoczynamy jest kontynuacją Projektu 5.7.1, który ma na celu  zabezpieczenie  obszaru Małej i Górnej zachodniej Wisły. Ta inwestycja ma niezwykłe znaczenie dla bezpieczeństwa nie tylko mieszkańców Krakowa, ale i terenów położonych wokół Wisły.  Budowa polderów i  zbiorników wielozadaniowych między Krakowem a Oświęcimiem pozwoli obniżyć falę powodziową na Wiśle w rejonie Mostu Dębnickiego  o 80 cm. Mieszkańcy Krakowa będą mogli spać spokojniej. Obecnie w ramach tego projektu udało się  wykonać Studium Wykonalności, przeprowadzić konsultacje społeczne, a rozwiązania projektowe wskazane w Studium Wykonalności znalazły się na wstępnej liście inwestycji do objęcia nowym Projektem Banku Światowego – dodał Wojciech Skowyrski.

Ekologia w służbie bezpieczeństwa

– Wiele udało nam już zrobić dla ochrony przeciwpowodziowej samego Krakowa czy Sandomierza. Poza działaniami stricte przeciwpowodziowymi, RZGW realizuje od lat działania związane z ochroną bioróżnorodności. .Udało nam się przywrócić drożność i zwiększyliśmy ochronę rzeki Kamienicy Nawojowskiej w Nowym Sączu wraz z kluczowymi działaniami likwidującymi bariery dla ryb. Zakończyliśmy prace nad udrożnieniem oraz poprawą ochrony przed powodziami na rzece Białej Tarnowskiej. Trwają też intensywne, wielotorowe prace nad odtworzeniem ciągłości ekologicznej Wisły i dolnych odcinków rzek Soły i Skawy. Teraz przed nami jedno z najambitniejszych przedsięwzięć w krajowej gospodarce wodnej ostatnich lat: ochrona przeciwpowodziowa na odcinku sandomierskim – nakreśliła założenia projektu „Bezpieczna Wisła – ekologicznie w przyszłość” Małgorzata Sikora, Dyrektor RZGW w Krakowie.

Celem programu jest zwiększenie ochrony przed powodzią, ze szczególnym uwzględnieniem doliny Wisły na tzw. odcinku sandomierskim, tj. od ujścia Nidy do ujścia Sanu, od Krakowa do Zawichostu. Program obejmuje także działania służące zapobieganiu skutkom suszy. W ramach projektu opracowane zostanie też studium wykonalności dla wyłonionych i uzgodnionych w konsultacjach działań. Dokument uzupełnią niedawno przyjęte, zaktualizowane Plany zarządzania ryzykiem powodziowym. Tym samym dopełniona zostanie strategia zarządzania ryzykiem powodziowym w regionie wodnym Górnej Zachodniej Wisły i Górnej Wschodniej Wisły między Krakowem a Zawichostem.

– Tragedia z 2010 r. nie może się powtórzyć. Właśnie temu służy przygotowywany obecnie Program. Będzie on realizowany w porozumieniu i współpracy z przedstawicielami lokalnych społeczności z wykorzystaniem najlepszych rozwiązań w dziedzinie zielonej hydrologii. Wizyty terenowe, spotkania konsultacyjne z mieszkańcami i przedstawicielami samorządów będą elementem prowadzonych prac. Mamy doświadczenie, eksperckie wsparcie i przykłady zrealizowanych już w kraju przez Wody Polskie podobnych przedsięwzięć – zapewniała Małgorzata Sikora.

Zagrożenie jest wciąż realne

Analiza zagrożenia powodziowego wykonana już na wstępnym etapie prac w projekcie, w oparciu o mapy zagrożenia powodziowego potwierdza wysoki poziom zagrożenia tego obszaru. Mapy opracowano dla kilku scenariuszy, jednak najbardziej reprezentatywnym i jednolitym w skali całej Europy jest scenariusz 1% – prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi raz na 100 lat. Najwyższy procentowy udział powierzchni obszarów zagrożonych w całkowitej powierzchni gminy, występuje w gminach Nowy Korczyn, Annopol, Połaniec, Radymno, Łubnice, Szczucin, Koszyce, Tryńcza, Pacanów, Sandomierz, Krzeszów, Łoniów i Wiślica. W kolejnych scenariusza dochodzą kolejne gminy, m.in. Tarnobrzeg, Leżajsk, Zawichost, Opatów.

Bezpieczna Wisła

„Bezpieczna Wisła – ekologicznie w przyszłość” występuje pod formalną nazwą jako „Program działań retencyjnych stanowiący element zarządzania ryzykiem powodziowym w regionie wodnym Górnej Zachodniej Wisły i Górnej Wschodniej Wisły między Krakowem a Zawichostem”. Projekt finansowany jest ze środków i realizowany będzie według standardów Banku Światowego dla opracowań Strategicznej Oceny Środowiskowej i Społecznej (SESA). Wykonawcy kierują się również postanowieniami Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (tzw. Dyrektywa Powodziowa), przeniesionej do prawodawstwa polskiego poprzez ustawę Prawo wodne.

Program realizowany jest przy zachowaniu spójności merytorycznej z wieloma innymi, dokumentami planistycznymi w obszarze gospodarki wodnej w Polsce. W tym przede wszystkim z Planami zarządzania ryzykiem powodziowym (oraz aktualizacją tych planów) oraz mapami zagrożenia powodziowego, Planem Przeciwdziałania Skutkom Suszy oraz innymi opracowaniami dotyczącymi przede wszystkim zarządzania zagrożeniem powodziowym w tym regionie.

Program „Bezpieczna Wisła – ekologicznie w przyszłość” jest częścią strategicznego projektu Wód Polskich POPDOW (Projekt Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły).

Materiały z konferencji „Bezpieczna Wisła - ekologicznie w przyszłość” oraz omówienia aktualnie prowadzonych działań będą publikowane na stronie www.bezpiecznawisła.pl.

Źródło: RZGW w Krakowie