Realizacja założeń do Programu Kształtowania Zasobów Wodnych, opracowanych i wdrażanych przez Wody Polskie, przynosi wymierne efekty. Wykorzystanie potencjału systemów melioracyjnych pozwala na skuteczną walkę z suszą na terenach rolniczych. Od 2020 roku zakończyliśmy 182 zadania inwestycyjne i działania utrzymaniowe na 640 urządzeniach wodnych. Zapewniliśmy w ten sposób dodatkowo retencję 46 mln m3 wody, nawadniając grunty na obszarze 37 tys. hektarów. Przeciwdziałanie skutkom suszy, zwłaszcza na terenach rolniczych, to duże wyzwanie, gdzie właściwe zarządzanie wodą w systemach melioracyjnych, odpowiednie prowadzenie zabiegów agrotechnicznych przez rolników, korzystanie z dobrych praktyk rolniczych i prowadzenie wszystkich działań, które opóźniają odpływ wód, mają kluczowe znaczenie, umożliwiając jej efektywne retencjonowanie w skali lokalnej i krajowej.
Postępujące zmiany klimatu mają duży wpływ na stan zasobów wodnych naszego kraju. Zarówno coraz dłużej utrzymujące się okresy bezdeszczowe, w połączeniu z bezśnieżnymi zimami oraz wysoką średnioroczną temperaturą, jak i punktowe opady nawalne negatywnie wpływają na poziom retencji wód. Z jednej strony powoduje to problemy z suszą, kiedy obserwujemy niżówki hydrologiczne w korytach rzek, czy obniżenie poziomu wód gruntowych poniżej warstwy korzeniowej roślin uprawnych. Z drugiej strony krótkie, intensywne opady deszczu w zetknięciu ze spękaną ziemią nie nawadniają jej, lecz spływają po jej powierzchni, co prowadzi do podtopień. Taka sytuacja stanowi wyzwanie zwłaszcza w rolniczych zlewniach rzek, na terenie gdzie zapotrzebowanie wody jest znaczące, a uprawy potrzebują odpowiednich warunków do wegetacji. Problem pogłębia fakt, że w Polsce sieci melioracyjne przez ostatnie dziesięciolecia zostały zaniedbane i konieczne jest przywrócenie ich pierwotnych funkcji.
Pamiętajmy, że sami możemy i powinniśmy racjonalnie gospodarować wodą! Na terenach wiejskich powinniśmy dbać o utrzymanie sieci melioracyjnej w dobrym stanie, a także poprawiać bilans wodny na swoich gruntach. Można to osiągnąć, przez rozwój malej retencji, czyli tworzenie śródpolnych zadrzewień i oczek wodnych, budowę zastawek i stawów co jest teraz łatwiejsze dzięki proretencyjnym zmianom w Prawie wodnym oraz wdrażanie dobrych praktyk rolniczych, o których dowiecie się więcej z naszej broszury. Na terenach miejskich powinniśmy dbać o rozwój błękitno-zielonej infrastruktury i przechwytywanie wody, np. przez montaż beczek na deszczówkę, wymianę kostki brukowej na ażurową, czy zamianę trawnika na łąkę kwietną. Więcej o retencji w mieście dowiecie się z naszej broszury. Wszyscy zaś powinniśmy racjonalnie korzystać z wody, a o tym jak oszczędzać ten cenny zasób przeczytacie w naszym poradniku oraz broszurze zawierającej dobre praktyki z zakresu dbania o wodę w gospodarstwie domowym.
 |
 |
 |
Jakie są założenia do Programu Kształtowania Zasobów Wodnych?
W celu przeciwdziałania skutkom skrajnych zjawisk hydrometeorologicznych oraz zwiększania retencji i odbudowy potencjału systemów melioracyjnych na terenach rolniczych, Wody Polskie w 2020 roku opracowały i rozpoczęły wdrażanie w całym kraju założeń do Programu Kształtowania Zasobów Wodnych (zPKZW) na lata 2020-2025, finansowanego ze środków własnych. Budżet przedsięwzięcia to ponad 160 mln zł, w ramach którego zaplanowano realizację zadań o charakterze utrzymaniowym i inwestycyjnym. W zależności od pojawiających się potrzeb, działania zapobiegające skutkom suszy w zlewniach rolniczych są stale aktualizowane i wprowadzane do zPKZW.
Celem zPKZW jest zwiększanie retencji korytowej oraz odtworzenie dwufunkcyjności obiektów melioracyjnych, czyli możliwości odprowadzenia nadmiaru wody w czasie wezbrań i nawodnienia w okresie suszy. Program jest realizowany przede wszystkim na terenach rolniczych najbardziej narażonych na suszę i prowadzony tak, aby maksymalnie wykorzystać wody z opadów atmosferycznych. Retencja korytowa polega na czasowym podpiętrzeniu wody w rzekach i kanałach oraz skierowaniu jej do rowów melioracyjnych, gdzie jest zatrzymywana. Aby poprawić zdolności retencyjną rzek, kanałów i rowów wykorzystuje się takie urządzenia jak m.in. jazy, zastawki i przepusto-zastawki, które pozwalają na regulowanie przepływu wód i optymalne nawadnianie pól. W okresie niżówek woda jest zatrzymywana w sieci rowów melioracyjnych, z kolei w czasie wezbrań, może odpłynąć swobodnie z powrotem do cieku głównego.
Wdrażanie zPKZW jest również możliwe dzięki ścisłej współpracy z lokalnymi samorządami oraz spółkami wodnymi zrzeszającymi rolników, będących właścicielami urządzeń melioracyjnych. W sprawie zwiększania retencji korytowej odbyło się już ponad 1500 spotkań z przedstawicielami m.in. samorządów, spółek wodnych i rolników w ramach Lokalnych Partnerstw ds. Wody. W zakresie współpracy, dotyczącej m.in. kształtowania zasobów wodnych, zawarto blisko 90 porozumień finansowych na kwotę ponad 10 mln zł, a także prawie 60 porozumień rzeczowych. Celem Lokalnych Partnerstw do spraw Wody jest stworzenie pola współpracy między istotnymi podmiotami mającymi wpływ na gospodarkę wodną.
Retencja korytowa – duży efekt z wykorzystaniem małych i średnich obiektów piętrzących
Przy stosunkowo niskich nakładach finansowych, zastosowanie działań punktowych i rozproszonych wywiera korzystny wpływ na bilans wodny na danym terenie. Zwiększanie retencji korytowej jest możliwe dzięki modernizacji jazów, zastawek, czy przepustów oraz utrzymywaniu w dobrym stanie koryta rzek. W ramach prowadzonych prac utrzymaniowych, wykonywane są prace konserwacyjne i remonty stopni, progów, zapór przeciwrumowiskowych i jazów. Tego rodzaju działania powodują ustabilizowanie dna koryt cieków i utrzymanie dotychczasowego lub podniesienie poziomu wód gruntowych. W zależności od konstrukcji poszczególnych budowli poprzecznych możliwe jest także gromadzenie wody w basenach i nieckach wypadowych. Ta rezerwa wody jest wykorzystywana przez rolników w celu nawadniania upraw w małych gospodarstwach położonych w pobliżu. Korzystny wpływ wywiera także realizacja inwestycji wprost dedykowanych kształtowaniu zasobów wodnych, jak również przedsięwzięcia inwestycyjne, za sprawą których wzrasta poziom retencji, choć główne cele tych zadań służą innym celom w gospodarowaniu wodami, np. ochronie przeciwpowodziowej czy rozwojowi żeglugi śródlądowej.
Modernizacja urządzeń melioracyjnych, przy wykorzystaniu systemów piętrzących oraz zatrzymujących wodę, przynosi wymierny, niemal natychmiastowy efekt w postaci poprawy bilansu wodnego, w tym wzrostu poziomu wód gruntowych i zwiększenia retencji glebowej. Finalnie zapobiega to nadmiernemu spływowi wód z gruntów rolniczych i leśnych, a także ogranicza pobór wód podziemnych do nawodnień upraw rolnych. Optymalne wykorzystanie systemów melioracyjnych pozwala na zwiększenie plonów w obszarach zagrożonych suszą rolniczą nawet o 40 %!
 |
 |
W całej Polsce prowadzone są budowy, odbudowy, remonty, utrzymanie urządzeń wodnych, takich jak: jazy, zastawki, mnichy itp., które przynioszą wymierny, niemal natychmiastowy efekt w postaci magazynowania wody, opóźniając jej odpływ do Bałtyku i nawadniając grunty w zlewniach rolniczych. Od roku 2020 zakończono 15 zadań o charakterze inwestycyjnym i 167 działań utrzymaniowych na 640 urządzeniach wodnych. Dzięki temu zapewniono retencję dodatkowo 46 mln m3 wody, co pozwoliło nawodnić grunty na obszarze 37 tys. hektarów. W bieżącym roku zaplanowano realizację 36 zadań o charakterze inwestycyjnym i 117 działań utrzymaniowych we wszystkich regionach wodnych w Polsce. W celu przeciwdziałania skutkom suszy, pracownicy Wód Polskich prowadzą piętrzenia na około 4 000 obiektów hydrotechnicznych, w zależności od potrzeb wynikających z aktualnie panującej sytuacji hydrologicznej. Dzięki wszystkim tym działaniom możliwe jest zwiększenie retencji korytowej nawet do 378 mln m3 wody.
W ramach zPKZW na terenie Wód Polskich we Wrocławiu w latach 2020-2021 odbudowano dwa jazy wraz z zastawkami zlokalizowane na kanałach na terenie gminy Grodków w województwie opolskim w zlewni rzeki Nysa Kłodzka – Zarząd Zlewni w Nysie, wyremontowano jaz Ziębikowo na rzece Lubszy oraz jaz Górzyn i Chocicz na rzece Kurce w województwie lubuskim – Zarząd Zlewni w Zielonej Górze, zbudowano jaz Dzięczyna na rzece Rów Polski oraz wyremontowano i odbudowano 15 budowli piętrzących na rzece Dąbrocznia w województwie wielkopolskim – Zarząd Zlewni w Lesznie.
W 2022 roku wrocławskie Wody Polskie realizują zadanie inwestycyjne zakładające zwiększenie zdolności retencyjnej rzeki Czarnej Widawy w powiatach oleśnickim i kępińskim na pograniczu Dolnego Śląska i Wielkopolski. Po opracowaniu projektów i uzyskaniu niezbędnych decyzji i pozwoleń, zaplanowane są prace budowlane w przyszłym roku.
W ramach 12 działań utrzymaniowych planowane są modernizacje urządzeń piętrzących. W województwie dolnośląskim: remont budowli piętrzących na kanale Bobrek, na rzece Baryczy, Prądni II, Czerna Mała i Średzka Woda oraz na Rowie Śląskim II. W województwie opolskim: zwiększenie zdolności retencyjnej zlewni cieku Bystrzyckiego i rzeki Smortawa. W województwie wielkopolskim: zwiększenie zdolności retencyjnej zlewni rzeki Studnicy i Czarnej Widawy. W województwie lubuskim: remont jazu Kanał Łącza i jazu na rzece Golec.
 |
 |
| Wyremontowany jaz na Rowie Domasłowskim oraz jaz Chomiąża na rzece Średzka Woda po remoncie. Fot. Wody Polskie | |
Więcej informacji o proretencyjnych działaniach Wód Polskich w ramach zPKZW w regionie na:
Wody Polskie w Gliwicach przeciwdziałają skutkom suszy w regionach wodnych Małej Wisły i Górnej Odry. W latach 2020-2021 dla poprawy retencji na terenie zlewni rzeki Odry odbudowano budowle piętrzące w zlewni rzeki Rzymkowicki i Stobrawa, wykonano elementy konstrukcji jazu kozłowo - iglicowego - Ujście Nysy oraz wyremontowano jazy na rzece Stobrawa, Stobrówka, Młynówka Budkowiczanki i Brynica.
W bieżącym roku Wody Polskie w Gliwicach zaplanowały do realizacji 7 zadań. Dzięki przewidzianym do wykonania pracom poprawią się zdolności retencyjne m.in. takich rzek jak Stobrawa w gminie Popielów, Budkowiczanka w gminie Murów, czy Wisła w miejscowości Kiczyce. Na każdej z tych rzek gruntowne remonty przejdą istniejące już jazy. Ich sprawne funkcjonowanie zapewni niezawodną retencję, pożądaną na obszarach użytkowanych rolniczo, zwiększy się także pewności administratora obiektów co do ich działania w czasie wezbrania.
Obok prac utrzymaniowych, które dotyczą funkcjonującej już infrastruktury bardzo istotną rolę dla retencji odgrywają inwestycje, w ramach których powstają zupełnie nowe obiekty hydrotechniczne lub modernizowane są istniejące. Gliwickie Wody Polskie do 2025 roku planują zwiększyć zdolność retencyjną zlewni rzeki Jemielnicy, Żydówki, Cienkiej, Brynicy, Jaźwinki, Strumienia Błędowskiego, Troi, Psiny przez budowę jazów i zastawek oraz przebudować jaz na rzece Jaryszowiec i jaz w miejscowości Harbutowice.
Więcej informacji o proretencyjnych działaniach Wód Polskich w ramach zPKZW w regionie na:
W ramach Programu Kształtowania Zasobów Wodnych w 2021 roku Wody Polskie w Krakowie zrealizowały 8 zadań wśród tych zadań znalazły się: zwiększenie zdolności retencyjnej w cieku i na obiekcie "Jasionna" oraz "Rzeszówek", remont jazów na rzece Wschodnia oraz Kanale Strumień oraz remont zastawki na rzece Szreniawie.
W 2022 r. krakowskie Wody Polskie będą realizować kolejne zadania z zakresu małej retencji: remont jazów na rzece Wschodniej i Koprzywiance, remont zastawek na rzece Szreniawie, potoku Cicha i potoku Kantorówka oraz zwiększenie zdolności retencyjnej w korycie rzeki Brzeźnicy.
 |
 |
| Zapora przeciwrumowiskowej na potoku Grodkówka oraz Potok Jakubowicki - retencja na obszarach wiejskich. Fot. Wody Polskie | |
Ponadto w ramach zPKZW, na obszarze Zarządu Zlewni w Żywcu opracowano koncepcję budowy dwóch małych zbiorników retencyjnych w gminie Jeleśnia. Zarząd Zlewni w Kielcach planuje natomiast w zlewni rzeki Biała Nida szereg działań, które będą obejmować m.in. odbudowę urządzeń wodnych, w celu ich wykorzystania do piętrzenia wody, co umożliwi zapewnienie retencji korytowej i tym samym nawodnienie użytków rolnych na terenie gminy Małogoszcz.
Więcej informacji o proretencyjnych działaniach Wód Polskich w ramach zPKZW w regionie na:
 |
 |
| Jaz na Potoku Ścieklec wyremontowany jaz Huczka. Fot. Wody Polskie | |
Wody Polskie w Rzeszowie w latach 2020-2021 zrealizowały 4 zadania inwestycyjne, polegające na odbudowie 4 jazów na rzekach: Barcówka i Mrowla oraz potokach: Jaślańsko-Chorzelowskim i Orlisko. Ponadto wykonano 9 zadań utrzymaniowych, w ramach których przeprowadzono remont 11 zastawek na potokach: Marcinek, Żołynianka i Nowosiółka oraz remont 5 jazów na potokach Gilówka i Stobnica. Wykonano i założono szandory na jazie oraz 13 przepustach z piętrzeniem na rzece Rakowa wraz z prowadzeniem nawodnień w zlewni rzeki Rakowa.
 |
 |
| Zastawka na Potoku Marcinek - przed i po remoncie. Fot. Wody Polskie | |
Na terenie Zarządu Zlewni w Jaśle w bieżącym roku zaplanowano: odbudowę jazu i zastawek na potoku Grądzkim, odbudowę przepusto-zastawki na potoku Rzochowskim, odbudowę jazów na potoku Czarnym, potoku Tuszymka Duża oraz odbudowę zastawek na potoku Wielopolka. Na obszarze Zarządu Zlewni w Krośnie zaplanowano remont jazu na potoku Fabryczny oraz remont stopnia na potoku Młynówka, a także remont zastawek i przepustów piętrzących w zlewni potoku Nowosiółka. Na terenach administrowanych przez Zarząd Zlewni w Przemyślu zaplanowano remont jazu w miejscowości Lisie Jamy. W obrębie Zarządu Zlewni w Stalowej Woli zaplanowano roboty budowlane na obiektach piętrzących na rzece Borowina, Trześniówka i Przyrwa. Dla wszystkich obiektów zakres prac obejmować będzie również przygotowanie do prowadzenia nawodnień.
Więcej informacji o proretencyjnych działaniach Wód Polskich w ramach zPKZW w regionie na:
 |
 |
| Zastawka na rzece Żołynianka - przed i po remoncie. Fot. Wody Polskie | |
Na terenie lubelskich Wód Polskich pierwszym pilotażowym rozwiązaniem wykorzystującym retencję korytową oraz sieć rowów melioracyjnych były działania podjęte w gminie Drelów. Dzięki piętrzeniu wody na Kanale Wieprz-Krzna, w kanałach i rowach doprowadzających podniósł się poziom wód, w efekcie czego nawodniono okoliczne grunty rolne. Bardzo istotny jest fakt, iż na tym terenie były to pierwsze działania regulujące stan wód powierzchniowych i gruntowych od kilkunastu lat.
Aktualnie Wody Polskie w Lublinie realizują prace utrzymaniowe i inwestycyjne na 8 rzekach: Liwiec, Kosówka, Bronka, Mogielnica, Minina, Krzewianka, Wełnianka oraz Krzna. Ich realizacja pozytywnie wpłynie na poprawę stanu technicznego budowli piętrzących, a tym samym znaczne zwiększy poziom retencji. Na obszarze RZGW w Lublinie zostanie zmodernizowanych 45 urządzeń wodnych.
 |
 |
| Jaz na rzece Białka - przed i po remoncie. Fot. Wody Polskie | |
W najbliższym czasie podpisane zostaną umowy na eksploatację na kolejnych 90 budowlach piętrzących, w tym na sieci doprowadzalników w zlewni rzeki Nurzec. Ponadto celu zwiększenia zdolności retencyjnych rzek zaplanowano wykonanie remontów budowli piętrzących na trzech rzekach: Bojewka, Buczynka i Mahomet. Zadania te przywrócą właściwy stan techniczny obiektów, jednocześnie poprawiając bilans wodny.
Więcej informacji o proretencyjnych działaniach Wód Polskich w ramach zPKZW w regionie na:
Wody Polskie w Warszawie przeprowadziły szereg działań z zakresu zwiększania retencji korytowej, czego przykładem może być odbudowa w ubiegłym roku znajdujących się na terenie Zarządu Zlewni w Ciechanowie 2 jazów na rzece Potok Zadębie. Na terenie Zarządu Zlewni w Warszawie w ramach programu zPKZW w 2021 roku wykonano remont zastawki na rzece Czarnej oraz remont jazu na rzece Jeziorce. Pracownicy Wód Polskich prowadzą też działania mające na celu poprawienie warunków glebowo-wodnych np. przez zakładanie szandorów na jazach i przepustach.
 |
 |
| Jaz na rzece Potok Zadębie - przed i po remoncie.Fot. Wody Polskie | |
Warszawskie Wody Polskie w 2022 roku w ramach zPKZW planują wykonać remont budowli piętrzących na rzece Płonce, Ciek od Linowa, Maruszówce, Głogowiance, Jasienicy, Chojnatce oraz na Kanale A na terenie Zarządu Zlewni w Dębem i Kanale Sierzchów-Karolew.
Więcej informacji o proretencyjnych działaniach Wód Polskich w ramach zPKZW w regionie na:
 |
 |
| Jaz na rzece Potok Zadębie - przed i po remoncie.Fot. Wody Polskie | |
W ramach zPKZW Wody Polskie w Białymstoku zrealizowały 23 zadania utrzymaniowe, co pozwoliło przywrócić lub poprawić dwufunkcyjną rolę urządzeń melioracyjnych, która zapewnia odprowadzanie wód z pól i użytków rolnych w czasie opadów, ale również retencję wód w okresach suszy.
 |
 |
| Jaz na rzece Skroda - przed i po remoncie. Fot. Wody Polskie | |
Na terenie Zarządu Zlewni w Augustowie, w ramach retencji korytowej, naprawiono lub wyremontowano jaz Sypitki na rzece Małkiń, jaz na Kanale Odpływowym, 3 jazy na rzece Turówka oraz 2 jazy na rzece Wołkuszanka. Naprawiony został także przepust z piętrzeniem na Kanale Szymańskim i rzece Żarnówka, 2 przepusty na rzece Wołkuszanka oraz próg na rzece Puńsk. Na obszarze Zarządu Zlewni w Białymstoku wyremontowanych zostało 6 przepustów z piętrzeniem na rzekach: Czarna, Kanał E-Suraż, Szeroka Struga i Ciek Tartaczny. Naprawiono także 3 zastawki na rzekach: Czarna, Kanał E-Suraż i Ciek spod Sofipola, 1 jaz żelbetowy na rzece Supraśl oraz zastawkę na Cieku spod Sofipola. W obrębie Zarządu Zlewni w Giżycku wyremontowanych zostało 5 przepustów piętrzących oraz 1 zastawka na rzece Jędzelówka. Wyremontowano także 3 jazy na rzece Skroda. Na terenie Zarządu Zlewni w Ostrołęce wyremontowanych zostało 7 zastawek na rzekach: Mała Rozoga, Ostracha, Kanał Kaczor oraz Kanałach C Karaska i Doprowadzalnik M oraz 2 przepusty z piętrzeniem na rzece Kanał Koty. Naprawiono 5 stopni z piętrzeniem na rzece Kanał Charciabałda, 2 progi na rzece Pełtówka oraz jaz na rzece Płodownica.
 |
 |
| Przepust z piętrzeniem na kanale E Suraż - przed i po remoncie. Fot. Wody Polskie | |
Więcej informacji o proretencyjnych działaniach Wód Polskich w ramach zPKZW w regionie na:
https://bialystok.wody.gov.pl/aktualnosci/1564-retencja-kortowa-na-okres-suszy-dzialania-rzgw
 |
 |
| Wyremontowany jaz na rzece Turówka i Ostracha. Fot. Wody Polskie | |
Region wodny Dolnej Wisły, pod względem zagrożenia suszą jest w dosyć korzystnym położeniu. Tereny o wysokim i ekstremalnym zagrożeniu suszą stanowią kilka procent całego obszaru. Uwzględniając potrzeby i sygnały płynące od samorządów oraz społeczności lokalnej, Wody Polskie w Gdańsku prowadzą działania dla przeciwdziałania skutkom suszy. Obecnie realizowana jest przez RZGW w Gdańsku trzecia tura zadań zaplanowanych w tym zakresie. Jest to 11 różnorodnych działań, polegających na przygotowaniu dokumentacji jak i pracach budowanych.
 |
 |
| Wyremontowana zastawka na Strudze Papowskiej. Fot. Wody Polskie | |
Lista prowadzonych w 2022 roku prac obejmuje modernizacje budowli piętrzących na terenie Nadzoru Wodnego w Chełmnie, na rzece Mień oraz Wałasz, a także wykonanie prac remontowych na obiektach hydrotechnicznych takich jak jaz Miłomłyn, zastawka Samborowo, jazomost Nastajki, jaz Idzbark, Wrota Bezpieczeństwa Ligowo, jaz Lubawa, jaz Rodzone, jaz Nastajki Młyn w celu poprawy ich stanu technicznego.
Więcej informacji o proretencyjnych działaniach Wód Polskich w ramach zPKZW w regionie na:
https://gdansk.wody.gov.pl/aktualnosci/1301-trzeci-rok-programu-ksztaltowania-zasobow-wodnych
 |
 |
| Wyremontowane zastawki na jeziorach Starogrodzkim Południowym i Północnym. Fot. Wody Polskie | |
Prowadzone przez Wody Polskie w Bydgoszczy działania na obszarach wykorzystywanych rolniczo, mają na celu zahamowanie odpływu wód ze zlewni cząstkowych, czyli jak najdłuższe utrzymanie wody w miejscach, gdzie występują jej zasoby, a także jej dystrybucję w okresach niedoborów. Czynności te polegają między innymi na budowie urządzeń piętrzących na odpływach ze zbiorników wodnych i jezior - retencja zbiornikowa oraz na rzekach.
 |
 |
 |
| Nowe szandory na budowli hydrotechnicznej Kanału Chełstnica. Fot. Wody Polskie | ||
W roku 2020 zamontowano nowe szandory na budowli hydrotechnicznej Kanału Chełstnica, co pozwoliło na zwiększenie retencji. Dodatkowo, poprzez nawodnienia podsiąkowe, pomaga to ograniczać skutki suszy na przyległych trenach użytkowanych rolniczo. Stosunkowo płaski teren pozwala na uzyskanie bardzo dobrych efektów już przy kilkudziesięciu centymetrach piętrzenia.
Jednym z działań zrealizowanych w ramach zPKZW była odbudowa koryta Kanału Małgosia wraz budowlami towarzyszącymi. Istotnym zadaniem była też odbudowa Kanału Bachorza Duża wraz z budową urządzeń piętrzących, który przebiega przez tereny łąkowe i rolnicze na Równinie Inowrocławskiej.
Na rzece Pannie Północnej na wypływie z Jeziora Wiecanowskiego w okolicach Mogilna zbudowano nowe urządzenie piętrzące. Dzięki przebudowie wzrosło bezpieczeństwo powodziowe, przywrócone zostały piętrzenia oraz w znaczący sposób została powstrzymana degradacja środowiska wodnego zbiornika, zaś retencja jeziorna znacząco wzrosła. Przedmiotem inwestycji położonego w gminie Wyrzysk jeziora Falmierowskiego było wykonanie urządzeń hydrotechnicznych mających na celu zatrzymanie procesu wysychania zbiornika, a w perspektywie długofalowej, poprzez kontrole odpływu wody z jeziora przywrócenie pierwotnego poziomu zwierciadła wody.
W ramach przeciwdziałania skutkom suszy Wody Polskie w Bydgoszczy planują szereg dalszych inwestycji, m.in.: prace na Białej Strudze, odbudowę Kanału Zawada, Leniwka, rzeki Gulczanki, rzeki Lisewki, budowę zbiornika wodnego Piłka, podpiętrzenie jezior Skulskich, budowę budowli stabilizacyjnej na wypływie Gwdy z jeziora Wielimie oraz odbudowę 4 jazów na Łobzonce, Noteci, Człapi i Koczynce.
Więcej informacji o proretencyjnych działaniach Wód Polskich w ramach zPKZW w regionie na:
 |
| Zastawka na jeziorze Wiecanowskim - przed i po remoncie. Fot. Wody Polskie |
RZGW w Szczecinie
Na terenie wszystkich Zarządów Zlewni Wód Polskich w Szczecinie prowadzone są działania mające na celu poprawę retencji. Najwięcej zadań z zakresu retencyjnego prowadzi się na terenie Zarządu Zlewni w Gryficach oraz Zarządu Zlewni w Stargardzie.
Najmniej wody jest na południu Pomorza Zachodniego, na obszarach powiatów myśliborskiego, choszczeńskiego czy na Nizinie Stargardzkiej. Tam prowadzone są intensywne działania retencyjne oraz spotkania z rolnikami. Zarząd Zlewni w Gryficach od stycznia 2021r. realizuje projekt pod nazwą „Retencja korytowa – Program Nawodnień Rolniczych” w ramach przeciwdziałania skutkom suszy. Jest to pilotażowy w skali kraju program zwiększenie zasobów retencji na tak dużym obszarze, stanowiącym zlewnie Regi i Dziwny wraz z ich dopływami.
W ramach tego projektu odtworzona zostanie retencja korytowa na łącznie 146 urządzeniach wodnych. Obecnie są to obiekty w większości zdegradowane, wymagające modernizacji lub przebudowy. Aktualnie projektanci zakończyli prace koncepcyjne, konsultacje społeczne oraz przygotowywanie dokumentacji projektowej i uzyskują niezbędne pozwolenia i decyzje administracyjne, które pozwolą na realizację robót budowlanych.
Więcej informacji o proretencyjnych działaniach Wód Polskich w ramach zPKZW w regionie na:
Wody Polskie w Poznaniu realizują zadania w celu systematycznego retencjonowania wody na mniejszych ciekach, przepływających przez grunty rolne i jeziora. Tworząc harmonogram tych przedsięwzięć, kierowano się zasadą, że budowa, przebudowa i remont progów piętrzących, czy zastawek i jazów, ma na celu zwiększenie retencji korytowej i gruntowej oraz jeziornej, która jest ważnym elementem w przeciwdziałaniu skutkom suszy.
 |
| Jaz na rzece Kiełbaska Duża - przed i po remoncie. Fot. Wody Polskie |
W ramach prac związanych ze zwiększeniem retencji na terenach rolnych wyremontowano 12 budowli piętrzących na Strudze Spicimierskiej. Dzięki temu przywrócona została możliwość piętrzenia na tych obiektach. Wybudowano również 6 jazów na rzece Rgilewce. Inwestycje te zlokalizowane są w gminach Grzegorzew i Kłodawa we wschodniej Wielkopolsce, która boryka się z największymi deficytami wody.
 |
| Jaz na rzece Żeglinie - przed i po remoncie. Fot. Wody Polskie |
Na rzece Pilsi przed piętrzeniem, w obrębie urządzeń hydrotechnicznych przeprowadzono prace utrzymaniowe, a następnie zamontowano nowo zakupione szandory. Dzięki wykonanym pracom poprawiono poziom retencji rzeki. Na rzekach Kiełbaska Duża oraz Struga Janiszewska wyremontowano 3 jazy. Podobne zadanie zostało zrealizowane na rzece Żeglinie w powiecie sieradzkim, gdzie prace skupiły się na 3 jazach. Zmodernizowano również jaz na rzece Górniance. Poprawę retencji i lepsze nawodnienie gruntów rolnych przyniósł remont 2 jazów i 6 przepustów znajdujących się na rzekach Warcica i Rów Ksawerowski.
 |
| Montaż szandorów na rzece Łużyca. Fot. Wody Polskie |
Poznańskie Wody Polskie zajmują się też zwiększeniem zdolności retencyjnej rzeki Strugi Olszówka, będącej prawym dopływem rzeki Orłówki, poprzez remont budowli piętrzących – 4 przepustów z piętrzeniem, który umożliwił realizację piętrzenia wód na tym cieku. Na terenie Nadzoru Wodnego Słupca pracownicy zajmują się utrzymaniem 42 budowli piętrzących - jazy, przepusty z piętrzeniem, zastawki - wraz ze Zbiornikiem Słupeckim zlokalizowanych na ciekach Meszna, Struga Bawół, Rudnik, Dopływ spod Kędzierzyna (Struga Mąkowa). Widząc symptomy suszy już na przełomie zimy i wiosny siłami dokonywane są piętrzenia wody na obiektach piętrzących szczególnie w górnych biegach cieków. Wszystkie wyżej wymienione budowle są sprawne, m.in. dzięki przeprowadzonych w ostatnich latach remontach w ramach bieżącego utrzymania oraz działań zPKZW w 2020 i 2021 roku.
 |
| Jaz na Strudze Janiszewskiej - przed i po remoncie. Fot. Wody Polskie |
Więcej informacji o proretencyjnych działaniach Wód Polskich w ramach zPKZW w regionie na:
 |
| Jaz na Górniance - przed i po remoncie. Fot. Wody Polskie |
Mała retencja odpowiedzią na suszę i powódź
W dobie zmian klimatycznych, skutkujących częstszym występowaniem suszy i powodzi, szczególnie ważna jest racjonalna gospodarka wodna, dzięki której można przeciwdziałać tym zjawiskom. Ma to ogromne znaczenie na terenach wiejskich, które są narażone na niedobory wody i suszę rolniczą, ale też problem podtopień. Lokalne działania z zakresu małej retencji pozwalają gromadzić wodę i zatrzymać lub spowolnić spływ wód. Poprawiają bilansu wodny w okolicy, dzięki czemu możliwe jest odpowiednie nawodnienie upraw, czyli w efekcie wyższe plony. Budowa śródpolnych oczek wodnych, zbiorników, stawów, zastawek, czy przepusto-zastawek na rowach melioracyjnych, a także tworzenie nadwodnych pasów roślinności i zadrzewień wpływa korzystnie na rozwój bioróżnorodności i odtwarzanie tradycyjnych krajobrazów rolniczych oraz pozwala redukować poziom zanieczyszczeń pochodzących z nawozów. Zmiana struktury opadów wymusza na nas wdrożenie inwestycji, które pozwolą nam umiejętnie zagospodarować każdą kroplę wody już momencie, gdy spada na ziemię. Tylko działania kompleksowe, łączące elementy retencji naturalnej i sztucznej oraz działania techniczne i nietechniczne będą skuteczną odpowiedzią na problem suszy w Polsce.
Zwiększanie retencji korytowej w ramach zPKZW to nie jedyne działania Wód Polskich dla przeciwdziałania skutkom suszy. W 2020 roku, we współpracy m.in. z organami administracji rządowej, oraz naukowcami z szeregu polskich uczelni, opracowaliśmy Plan przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS), przyjęty rok później w drodze rozporządzenia. Plan zawiera wykaz prawie 600 inwestycji do realizacji w całym kraju, których celem jest zapewnienie bezpieczeństwa wodnego mieszkańcom Polski. Oprócz działań technicznych, ważnym zapisem dokumentu są działania nietechniczne, takie jak edukacja społeczna i ekologiczna. Wszystko dla zbudowania odpowiednich postaw i szacunku dla wody, jako cennego zasobu, który należy racjonalnie wykorzystywać. Więcej informacji dostępnych jest na stronie www.stopsuszy.pl
