Prezes Wód Polskich Przemysław Daca podczas roboczej wizyty w Krakowie odwiedził dzielnicę Bieżanów dotkniętą trzy dni wcześniej błyskawiczną powodzią miejską. Na terenie dzielnicy Wody Polskie już rozpoczynają budowę dwóch zbiorników przeciwpowodziowych Malinówka I i Malinówka II. Kontynuowane są też prace przygotowawcze do budowy kolejnych dwóch polderów.

Stworzenie odpowiedniego systemu zbiorników jest konieczne, ponieważ dolina rzeki Serafy jest szczególnie zagrożona podtopieniami, jakie pojawiają się na skutek nawalnych opadów deszczu. Poblem ten dotyka wielu innych miast w Polsce. Na potrzebę pilnego rozwiązania kwestii błyskawicznych powodzi miejskich zwrócił uwagę Wiceminister Infrastruktury Marek Gróbarczyk, na którego wniosek 21 lipca bieżącego roku odbyła się narada Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. 

Krakowska dzielnica Bieżanów jest jednym z wielu przykładów silnie zurbanizowanych rejonów, które na skutek intensywnych, nawalnych opadów deszczu doświadczają błyskawicznych powodzi miejskich – nawet kilka razy w roku. To pokazuje, jak istotne są działania zaradcze. Niezbędne jest również tworzenie dla miast map zagrożenia powodziami ze strony wód opadowych. To właśnie błyskawiczne powodzie miejskie są przyczyną podtopień, jakich kolejny raz w tym roku doświadczył Bieżanów. Prezes Wód Polskich 9 sierpnia 2021 r. właśnie w tym rejonie spotkał się z Wicewojewodą Małopolskim Józefem Leśniakiem oraz Radosławem Radoniem, Zastępcą Dyrektora krakowskich Wód Polskich ds. Ochrony Przed Powodzią i Suszą. Podczas wizyty omówiono problematykę doliny rzeki Serafy oraz szczegóły realizowanych inwestycji.

Od lewej: Wicewojewoda Małopolski Józef Leśniak, Prezes Wód Polskich Przemysław Daca oraz Zastępca Dyrektora krakowskich Wód Polskich ds. Ochrony Przed Powodzią i Suszą Radosław Radoń podczas wizji terenowej w krakowskiej dzielnicy Bieżanów. Fot. Wody Polskie

Zabezpieczenie przeciwpowodziowe w dolinie rzeki Serafy

Przedstawiciele Wód Polskich podkreślili, że nasze Gospodarstwo tworzy zabezpieczenia przeciwpowodziowe od strony rzek, ale niezbędna jest współpraca z miastem, aby zmniejszyć również ryzyko błyskawicznych powodzi miejskich. W tym celu konieczne jest przede wszystkim właściwe planowanie przestrzenne, tworzenie przestrzeni zielonej oraz różnego typu rozwiązań retencyjnych, żeby wody opadowe miały się gdzie bezpiecznie gromadzić. To istotna kwestia, ponieważ intensywne opady deszczu i tzw. betonoza, czyli silne uszczelnienie dużych powierzchni były przyczyną ostatnich podtopień osiedli mieszkalnych w Krakowie. Istniejący na rzece Serafie zbiornik Bieżanów zadziałał prawidłowo i zgromadził wody opadowe, ale nie pomieścił ich nadmiaru. W dolinie rzeki konieczna jest budowa dodatkowych polderów. Wody Polskie w najbliższym czasie planują budowę czterech takich zbiorników, które razem z istniejącym stworzą kaskadę dla zabezpieczenia blisko 2,5 tys. mieszkańców doliny Serafy. W ubiegłym tygodniu została podpisana umowa z wykonawcą polderów Malinówka I i Malinówka II. Trwają przygotowania do budowy kolejnych dwóch zbiorników przeciwpowodziowych. W przypadku jednego z nich istnieje spór, ponieważ na jego terenie deweloper chce wybudować osiedle mieszkaniowe. Prezes Wód Polskich podkreślił jednak, że interes dewelopera nie powinien przeważać nad bezpieczeństwem mieszkańców. Obecny podczas roboczej wizyty na terenie planowanych zbiorników Wicewojewoda Małopolski Józef Leśniak zaznaczył, że konieczna jest ścisła współpraca, przede wszystkim w kwestiach planowania, jak również w rozmowach z samorządami.

Dla zmniejszenia ryzyka powodzi i podtopień na terenach zurbanizowanych przede wszystkim trzeba odpowiednio planować przestrzeń, nie należy jej zbyt szczelnie zabudowywać. Warto również inwestować w tereny zielone. Konieczne jest uwzględnianie map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego. Niezbędne jest również tworzenie map zagrożenia powodziami od strony wód opadowych – to działanie jest nowością, jednak w obliczu zmian klimatu, staje się nieodzowne. Wody Polskie przy współpracy z samorządem pilotażowo opracowały taką mapę dla Krakowa. Nasze Gospodarstwo, również w porozumieniu z władzami samorządowymi, pracuje nad rozwiązaniem problemu przepustu pod torami kolejowymi przy ul. Udzieli w Krakowie, który przyczynił się do podtopień. Problemów do rozwiązania w Krakowie, ale też w innych miastach, jest wiele. Tegoroczne wezbranie było kolejnym i należy się spodziewać następnych. To kwestia czasu, dlatego niezbędne jest właściwe przeciwdziałanie zagrożeniu, w tym inwestycje przeciwpowodziowe. 

Ul. Udzieli w Krakowie, w tle przepust pod torami kolejowymi. Fot. Wody Polskie. 

Wody Polskie tworzą obecnie kaskadę 5 suchych zbiorników przeciwpowodziowych. Inwestycja ma zabezpieczyć teren gminy Miasta Kraków oraz gminy Wieliczka, na obszarze o łącznej powierzchni 16,5 tys. hektarów. Budowa zbiorników przeciwpowodziowych w dolinie rzeki Serafy realizowana jest w ramach Projektu ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry i Wisły, przy udziale międzynarodowych instytucji finansowych - Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, Banku Rozwoju Rady Europy oraz budżetu państwa.

Kraków. Istniejące oraz budowane i zaplanowane zbiorniki przeciwpowodziowe w dolinie rzeki Serafy zabezpieczające dzielnicę Stary Bieżanów. Ryc. Wody Polskie

W dolinie rzeki Serafy powstają zbiorniki małej retencji:

zbiornik Malinówka I o pojemności 114 tys. m³ i powierzchni 5,8 ha

zbiornik Malinówka II o pojemności 49 tys. m³ i powierzchni 2,5 ha

zbiornik Malinówka III o pojemności 71 tys. m³ i powierzchni 3,5 ha

zbiornik Serafa II o pojemności 43 tys. m³ i powierzchni 2,8 ha

5 sierpnia br. umowę na budowę dwóch zbiorników dla zadania „Zwiększenie zabezpieczenia przeciwpowodziowego w dolinie rzeki Serafy”. W ramach inwestycji do końca 2022 roku zostanie zrealizowana budowa zbiorników: Malinówka I i II wraz z obiektami towarzyszącymi. Trwają prace przygotowawcze związane z budową kolejnych dwóch polderów, budowa ma być zakończona w połowie 2023 roku. W dolinie rzeki Serafy działa już nowoczesny zbiornik przeciwpowodziowy Bieżanów.

Inne inwestycje przeciwpowodziowe w Małopolsce

Wśród zadań aktualnie realizowanych przez Wody Polskie w Małopolsce jest również m.in.: rozbudowa wałów przeciwpowodziowych rzeki Wisły w Krakowie, budowa prawego wału rzeki Biała w Tarnowie czy zabezpieczenie potoku Dąbrówka w Nowym Sączu (w ramach usuwania szkód powodziowych). Wartość najważniejszych zadań, które są w toku, wynosi ponad 221 mln zł.

Szereg inwestycji zostało już przygotowanych do realizacji (opracowano dokumentację i uzyskano decyzje administracyjne). Wśród takich zadań – oprócz wspomnianego zabezpieczenia przeciwpowodziowego w dolinie rzeki Serafy – są np. rozbudowa odcinka prawego wału poniżej stopnia Dąbie wraz z budową wrót przeciwpowodziowych w rejonie stoczni remontowej czy zabezpieczenie przeciwpowodziowe dla potoku Tusznica w gminie Kłaj. W przygotowaniu jest budowa lewego wału na rzece Stradomce, Zabezpieczenie przeciwpowodziowe miejscowości Szczyrzyc w gminie Jodłownik i wiele innych.  Zadania, które są obecnie przygotowane do realizacji, mają wartość blisko 530 mln zł.

Wiele inwestycji zostało też zaplanowanych przez Wody Polskie. To m.in. zabezpieczenie przeciwpowodziowe w dolinie rzeki Skawinki (budowa 4 zbiorników: Gościbia, Jastrząbka, Głogoczówka, Cedron, budowa bulwarów i obwałowań), a także rozbudowa lewego i prawego wału rzeki Biała w miejscowości Tuchów oraz budowa zbiornika Joniny. Wartość zaplanowanych inwestycji to 952 mln zł.

Łącznie inwestycje już zrealizowane, przygotowane lub zaplanowane przez Wody Polskie na terenie Małopolski opiewają na kwotę ponad 1,7 mld zł.

Powodzie to problem obecny, ale również przyszły!

Jak wykazują modele klimatyczne, błyskawiczne powodzie w Polsce będą się powtarzać ze względu na zmiany klimatu, w tym nawalne opady deszczu, którym towarzyszą gwałtowne wzrosty poziomu wód. Na podtopienia szczególnie narażone są tereny górskie i podgórskie oraz miasta, w których są duże powierzchnie betonowe i asfaltowe. W takich miejscach, punktowe nawalne opady deszczu prowadzą do błyskawicznego spływu wód opadowych, co  powoduje bardzo gwałtowne wezbrania niewielkich rzek i potoków. Zjawisku sprzyja silna urbanizacja i zwiększanie zabudowy w dolinach rzecznych. W rejonach o zwiększonym ryzyku podtopień i powodzi konieczna jest budowa zbiorników przeciwpowodziowych oraz tworzenie kompleksowych systemów, które umożliwiają bezpieczne przejście wód podczas wezbrania.

Inwestycje przeciwpowodziowe na terenie kraju

Wody Polskie tworzą system ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry i Wisły, który do połowy 2023 roku zwiększy bezpieczeństwo 15 mln mieszkańców Polski. To dziesiątki inwestycji na Dolnym Śląsku, Śląsku, w Małopolsce, na Podkarpaciu i w innych w regionach szczególnie zagrożonych powodziami. Budowane są nie tylko obwałowania, ale też nowoczesne zbiorniki retencyjne, pomownie oraz centra operacyjne, które ułatwiają systemowe zarządzanie ryzykiem powodziowym. Działania w ramach tego programu opiewają na kwotę 5 mld zł.

Prowadzona jest również kolejna aktualizacja planów zarzadzania ryzykiem powodziowym. W jej ramach w Polsce odbywają się konsultacje społeczne, gdzie dyskutowane są plany konkretnych działań przeciwpowodziowych dla zwiększenia bezpieczeństwa mieszkańców, w tym ochrony budynków mieszkalnych, terenów przemysłowych i rolnych zapewniających miejsca pracy oraz dziedzictwa kulturowego i zabytków. Zapraszamy wszystkich do aktywnego udziału w spotkaniach – harmonogram spotkań oraz informacje są dostępne na stronie projektu STOP POWODZI: www.stoppowodzi.pl

W ramach zrównoważonej gospodarki wodnej konieczne są inwestycje kompleksowe, które nie tylko będą redukowały zagrożenie powodziowe, ale również umożliwią przeciwdziałanie sutkom suszy. Nasze Gospodarstwo obecnie realizuje zadania na terenie całej Polski na łączną kwotę 20 mld zł. Są to zarówno duże inwestycje przeciwpowodziowe i przeciwsuszowe, jak i prace utrzymaniowe oraz zabezpieczające. Łącznie w ciągu 3 lat funkcjonowania zrealizowaliśmy przeszło 12 tys. różnego typu zadań. Rocznie realizujemy ich ok. 4 tysięcy. Ponadto nadzorujemy pracę 32 tys. obiektów hydrotechnicznych.

Wybudowaliśmy oraz zmodernizowaliśmy:

• 153 km - wałów przeciwpowodziowych;

• 5 nowych zbiorników o łącznej poj. 186 mln m³ - zbiorniki: Racibórz Dolny, Pogrzebień, Lubomia, Buków, Syrynka;

• 12 śluz;

• 31 budowli piętrzących;

• 31 przepławek;

• 3 nowe przepompownie;

• 20 nowych budowli regulacyjnych.

W ciągu 3 lat zrealizowaliśmy inwestycje przeciwpowodziowe w każdym województwie, najwięcej działań skoncentrowaliśmy w regionach o szczególnym zagrożeniu powodziowym, zrealizowaliśmy  44 inwestycje na Podkarpaciu; 42 inwestycje w Małopolsce, 29 inwestycji na Dolnym Śląsku, kontynuujemy rozpoczęte działania i planujemy nowe.