W ramach przeciwdziałania skutkom suszy Wody Polskie już realizują inwestycje, które wpływają na poprawę bilansu wodnego kraju. Na ten cel w 2020 roku przeznaczonych jest ponad 2 mld zł. Dodatkowo 380 mln zł zabezpieczono na prace utrzymaniowe, co pozwoli zrealizować ponad 4 tys. zadań. Na nowatorski program retencji korytowej, dedykowany wyłącznie rolnictwu, w tym roku jest dodatkowo przeznaczone 60 mln zł.

Przykład retencji korytowej, Kanał Przyłęki, w województwie kujawsko-pomorskim. Fot. Maciej Kulesza

Przeciwdziałanie skutkom suszy jest obecnie najważniejszym zadaniem, jakie wykonują Wody Polskie. Odkąd powstało nasze Gospodarstwo, czyli od 2018 roku, realizujemy program Stop suszy! W jego ramach działamy wielotorowo.

• Nasze Gospodarstwo w ramach przeciwdziałania skutkom suszy prowadzi już inwestycje, które wpływają na poprawę bilansu wodnego kraju. Na ten cel przeznaczonych jest ponad 2 mld zł. W tym roku Wody Polskie koncentrują się na lokalnych działaniach na terenach rolnych. Ze szczególnym uwzględnieniem regionów najbardziej zagrożonych suszą, w tym suszą rolniczą. Na nowatorski program retencji korytowej, dedykowany wyłącznie rolnictwu, w tym roku jest przeznaczone 60 mln zł. Równolegle wprowadzamy również kolejne rozwiązania z zakresu małej i dużej retencji, które poprawią stan zasobów wodnych w Polsce.
• Działania inwestycyjne opierają się na szczegółowych analizach dokonanych za pomocą najnowocześniejszych metod badawczych. Na ich podstawie przeanalizowaliśmy szczegółowo zjawisko suszy w Polsce i kończymy opracowanie kompleksowego planu przeciwdziałania skutkom suszy. Dokument będzie zawierał analizę możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych oraz zbiór niezbędnych inwestycji. Znajdą się w nim także konkretne wskazania dla samorządów pomocne w kształtowaniu zrównoważonej gospodarki wodnej na terenach gmin, a w konsekwencji – całego kraju. Dokumenty planistyczne tej rangi przyjęło już dziesięć państw europejskich, w tym m.in. Wielka Brytania, Francja, Hiszpania, Słowacja i Ukraina. Więcej informacji o planie przeciwdziałania skutkom suszy: stopsuszy.pl/
• Prowadzimy kampanie społeczne i edukacyjne, które są ważnym elementem całościowego podejścia do zasobów wodnych kraju. Celem jest przede wszystkim zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej niewielkich zasobów wodnych, jakimi dysponujemy w Polsce. W szczególności – do racjonalnego gospodarowania wodą już na poziomie indywidualnym, w tym nieprzeznaczania najwyższej jakości wody pitnej do podlewania trawników i innych celów niż bytowe, zwłaszcza w sezonie wiosenno-letnim, gdy są zwiększone pobory wody.

Walka ze skutkami suszy oraz inwestycje w tym zakresie zawsze muszą być traktowane komplementarnie z działaniami przeciwpowodziowymi, z dbaniem o dobrą jakość wód i troską o środowisko naturalne. Dlatego, kiedy w Wodach Polskich budujemy np. wały przeciwpowodziowe, odsuwamy je od koryta rzecznego, dając rzece więcej miejsca. To wspiera naturalną retencję i pozwala się rozwijać ekosystemom na terenie międzywala. Pozostałe nasze działania inwestycyjne również uwzględniają potrzebę zwiększania naturalnej retencji.

Trzeba pamiętać, że tylko kompleksowa, zrównoważona i racjonalna gospodarka wodna, która zapewnia całościowe podejście do zasobów wodnych kraju wpłynie na zmniejszenie problemu suszy. Przykładowo inwestycje podjęte na południu Polski będą oddziaływać na bilans wodny w centralnych regionach. Dlatego też konieczne jest specjalistyczne, wielokierunkowe i rozważne podejście do gospodarowania wodami powierzchniowymi i podziemnymi. Taką gospodarkę wodną realizuje nasze Gospodarstwo.

Wody Polskie w ciągu dwóch lat istnienia na terenie całej Polski zrealizowały 7 867 zadań, mających wpływ na poprawę lokalnego bilansu wodnego. Inwestycje z tego tytułu opiewały łącznie na kwotę 554 mln zł.

W 2020 roku zaplanowaliśmy 4 000 tego typu zadań, na które przeznaczonych jest 380 mln zł. Dodatkowe 60 mln zł w tym roku jest przeznaczone na nowatorski program kształtowania zasobów wodnych na terenach rolniczych w regionach najbardziej zagrożonych suszą rolniczą. Pilotażowo program wdrażany jest w zlewni rzeki Regi i Dziwny w województwie zachodniopomorskim. Głównym założeniem i celem jest ograniczenie skutków suszy przez wzmocnienie retencji korytowej rzek, kanałów i rowów, przez budowę i odbudowę systemu jazów, zastawek, przepusto-zastawek, umożliwiających nawodnienie użytków rolnych. Dzięki temu w okresach niżówek i niedoborów opadów w określonych miejscach na rzekach i kanałach będzie prowadzone czasowe podpiętrzanie wód przy wykorzystaniu zastawek i innych urządzeń, zapewniające przekierowanie wód do systemów rowów melioracyjnych połączonych z tymi ciekami. Przywrócona zostanie dwufunkcyjna rola urządzeń melioracyjnych, która zapewni odprowadzanie wód z pól i użytków rolnych w czasie opadów, ale również retencję wód w okresach suszy. Tylko dzięki wdrożeniu pilotażowego programu w zlewni Regi i Dziwny uzyskamy nawodnienie około 2 300 ha użytków rolnych. To pokazuje, jak ważne jest przeniesienie tych działań do innych regionów Polski. Prace nad wdrożeniem programu już trwają. Program jest opracowywany przez Wody Polskie wraz Ministerstwem Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej, Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, samorządami i spółkami wodnymi skupiającymi rolników wdrażają program kształtowania zasobów wodnych na terenach rolniczych. W ciągu 3 lat w ramach programu zostanie zrealizowanych 645 inwestycji dedykowanych terenom rolniczym.

2 mld zł – to kwota przeznaczona na inwestycje realizowane przez Wody Polskie, których zadaniem jest poprawa bilansu wodnego w kraju.

380 ml zł jest w tym roku przeznaczonych na prace utrzymaniowe, co pozwoli zrealizować ponad 4 tys. zadań, z których większość dotyczy małej retencji.

645 urządzeń wodnych – jest budowanych i przebudowywanych w ramach programu tworzenia retencji korytowej, przeznaczonego wyłącznie na potrzeby rolnictwa.

Jak wynika z analiz wykonanych na potrzeby planu przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS), 45% powierzchni terenów rolnych i leśnych kraju, przede wszystkim na terenie województwa wielkopolskiego, część kujawsko-pomorskiego, lubuskiego oraz Mazowsza jest zagrożonych występowaniem suszy rolniczej. Susza hydrologiczna zagraża aż na 95,4% kraju. Zasięg obszarów zagrożonych suszą hydrogeologiczną stanowi 35,6% powierzchni Polski. Dlatego Wody Polskie w kolejnym roku swojej działalności intensyfikują zarówno prace planistyczne jak i inwestycyjne związane z przeciwdziałaniem suszy.

Oprócz działań zaradczych i utrzymaniowych na rzekach i małych zbiornikach wodnych, w Wodach Polskich przyspieszyliśmy prace modernizacyjne na istniejących już zbiornikach, żeby dodatkowo zwiększyć ich pojemność retencyjną. Przykładem jest rewitalizacja Zalewu Rzeszowskiego, który jest źródłem wody pitnej dla miasta. Planujemy również rewitalizację i przywrócenie równowagi biologicznej zbiorników w województwie lubelskim i łódzkim, szczególnie doświadczonym przez ubiegłoroczną suszę.

W Wodach Polskich równolegle rozpoczęły się prace nad budową dużych wielofunkcyjnych zbiorników retencyjnych w miejscowościach Wielowieś Klasztorna oraz Kąty Myscowa. Duże zbiorniki retencyjne zapewniają stabilność poziomu wód podziemnych na terenach przyległych przez cały rok. Na ich powstaniu zyskują też użytkownicy ujmujący wody powierzchniowe – zbiorniki regulują przepływ rzek z nich wypływających przez co opóźniają i obniżają intensywność suszy hydrologicznej. Budowa dużych zbiorników retencyjnych jest niezbędna, aby zgromadzić odpowiednie ilości wody niezbędnej dla ludzi, gospodarki i środowiska. Trzeba pamiętać o rosnącej populacji mieszkańców kraju, potrzebach energetyki i przemysłu sięgających 70 % dostępnych zasobów.

Obecnie retencja w Polsce utrzymuje się na poziomie 6,5 procent średniego odpływu rocznego. Powinna być przynajmniej dwa razy wyższa, aby zgromadzone zasoby wodne zaspokoiły wszystkie potrzeby ludzi, gospodarki i środowiska. 

W ramach programu Stop suszy! nasze Gospodarstwo prowadzi działania edukacyjne. Mają charakter ogólnopolskich kampanii społecznych w telewizji, radiu, prasie i Internecie promujemy rozwiązania z zakresu małej retencji i mikro-retencji, jak choćby sianie łąk kwietnych w przydomowych ogródkach, parkach miejskich czy na skwerach. Promujemy również idee z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury, których celem jest zwiększenie powierzchni przepuszczających wodę na terenach silnie zurbanizowanych. Przykładem zastępowanie w miastach kostki brukowej elementami ażurowymi, montowanie skrzyń rozsączających pod parkingami, oraz odtwarzanie oczek wodnych, stawów i zadrzewień (zarówno na terenach miejskich jaki i obszarach niezurbanizowanych). Więcej informacji na ten temat można znaleźć na: https://www.wody.gov.pl/mala-retencja/blekitno-zielona-infrastruktura oraz na: https://www.wody.gov.pl/mala-retencja/na-czym-polega-mala-retencja

Zespół Komunikacji Społecznej PGW Wody Polskie