W Światowym Dniu Rzek przybliżamy pro-przyrodnicze rozwiązania, jakie stosujemy podczas budowy wałów przeciwpowodziowych i innych obiektów hydrotechnicznych oraz bieżących prac utrzymaniowych. Kamień, wiklina i żwir – to często używane materiały. Standardem jest budowanie bystrzy oraz przepławek i wykorzystywane innych przyjaznych naturze rozwiązań. 

Dynamiczny postęp cywilizacyjny w znaczący sposób wpłynął na życie ludzi i środowisko naturalne. Na przestrzeni wieków, stosunek człowieka do przyrody ewoluował, by wejść w etap zrównoważonego rozwoju. Wody Polskie również dążą do harmonijnego rozwoju ekosystemu, gospodarując zasobami wody w sposób zrównoważony i kompleksowy. Dla ochrony flory i fauny stosujemy cały wachlarz proekologicznych rozwiązań, dzięki którym możliwe jest pogodzenie interesów człowieka i natury podczas prowadzenia prac utrzymaniowych oraz inwestycji hydrotechnicznych. Bez wody nie ma życia, dlatego też gospodarka wodna jest jednym ze strategicznych sektorów. Woda jest niezbędna do celów komunalnych, rolniczych, przemysłowych, energetycznych, żeglugowych, czy rekreacyjnych.

Bez wody nie ma życia, dlatego gospodarka wodna skupia się na odpowiednim utrzymaniu oraz powiększaniu zasobów wodnych kraju. Fot. Wody Polskie

 

---

Postępujące zmiany klimatyczne powodują konieczność wdrażania działań, które zabezpieczą ludzi i środowisko przyrodnicze przed ekstremalnymi zjawiskami, do jakich należą powodzie i susze. Stąd tak ważne jest prowadzenie inwestycji, dostosowanych do aktualnych i przyszłych potrzeb. Chociaż wciąż można spotkać się z opiniami, że każda ingerencja człowieka w krajobraz naturalny jest szkodliwa i niepotrzebna, to podejście do kwestii ochrony przyrody podczas prowadzenia prac zmieniło się zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, dzięki czemu wpływ robót na środowisko naturalne jest nie tylko zminimalizowany, ale stosowane też są różnego rodzaju kompensacje, które w pewnych wypadkach prowadzą wręcz do rewitalizacji zdegradowanego wcześniej terenu.

---

 

Wszystkie inwestycje Wód Polskich są prowadzone zgodnie z przepisami i normami obowiązującymi w zakresie ochrony środowiska i służą utrzymaniu dobrego stanu wód. Każda rzeka ma swoją specyfikę, zależną od ukształtowania terenu, a także zagospodarowania i użytkowania zlewni, dlatego do każdej sprawy należy podejść indywidualnie. W związku z tym, praktycznie wszystkie zadania inwestycyjne wykonywane są obecnie pod ścisłą kontrolą nadzoru przyrodniczego. Również na etapie przygotowania zadania do realizacji, specjalistyczne zespoły przyrodnicze dokonują m.in. inwentaryzacji terenu pod kątem występowania cennych gatunków fauny i flory. Dzięki temu możliwe jest zachowanie unikatowych siedlisk przyrodniczych bądź odtwarzanie ich w nowych, dogodnych miejscach. Wody Polskie są także zawsze otwarte na dialog i przy wielu przedsięwzięciach współpracują z lokalnymi społecznościami, samorządem, instytucjami państwowymi, przedsiębiorcami oraz organizacjami społecznymi i ekologicznymi. Duże znaczenie ma współpraca z użytkownikami wód, w tym Polskim Związkiem Wędkarskim, dzięki której można zastosować optymalne terminy prowadzenia prac na rzekach czy zbiornikach tak, aby wykluczyć ich prowadzenie w okresie tarła, inkubacji ikry lub w sposób istotnie ingerujący w dostępność do schronień dla ryb, które w danej rzece występują. Pozwala to na wypracowanie dobrych rozwiązań, które gwarantują rozwój infrastruktury hydrotechnicznej przy jednoczesnym zachowaniu walorów środowiskowych.  

Przepławka dla ryb w formie obejścia jazu na rzece Jasiółka w m. Szczepańcowa .Fot. ZBE

 

---

Na etapie przygotowania i realizacji inwestycji stosowane są m.in. działania polegające na minimalizacji i kompensacji. Pierwsze z nich polega na maksymalnym ograniczaniu ingerencji prac w środowisku naturalne, zaś drugie na kompensacjach, czyli rekompensowaniu szkód których nie dało się uniknąć - przez odbudowę ekosystemów.

---

 

W ramach działań minimalizujących używa się przyjaznych środowisku naturalnemu materiałów, dostosowuje się terminy prac tak by pozwolić rozwijać się florze i faunie wodnej w niezakłócony sposób, zabezpiecza się teren budowy przed zniszczeniem drzew i siedlisk przyrodniczych oraz wkraczaniem zwierząt które mogłyby wpaść w pułapkę. W ramach inwestycji przeciwpowodziowych poszerza się naturalne tereny zalewowe przez oddalenie wałów przeciwpowodziowych od koryta rzeki, lub tworzy się poldery. W przypadku prac związanych z kształtowaniem koryt rzecznych, pozostawia się rumosz drzewny w korytach i na brzegach rzek, karpiny stabilizujące skarpy, odsypy, namuliska, lokalne wyspy oraz roślinność wodną tam, gdzie to możliwe. Ingerencję w koryto rzeczne ogranicza się poprzez wykonywanie prac ręcznie lub realizowanie ich wyłącznie z jednego brzegu pozostawiając drugi w stanie nienaruszonym. Ponadto jeśli na etapie prowadzenia prac zaistnieje możliwość zniszczenia chronionych gatunków roślin, zwierząt czy grzybów, wykonawca jest zobowiązany do wstrzymania robót – do czasu uzyskania stosownych pozwoleń z zakresu ochrony gatunkowej, bądź zmianę technologii prowadzenia prac, która zagwarantuje brak ingerencji względem gatunków chronionych, po uzgodnieniu zmiany sposobu prowadzenia prac z Wodami Polskimi.

Wygrodzenie terenu budowy płotkiem herpetologicznym, który ma uchronić płazy przed dostaniem się w obszar prac. Fot. Wody Polskie

 W ramach działań kompensacyjnych przede wszystkim:

• odtwarzane są siedliska przyrodnicze: cenne gatunki roślin i zwierząt przenoszone są w nowe, dogodne miejsca, gdzie stwarza im się warunki do rozwoju przez budowę schronień i miejsc do rozrodu np. oczek wodnych, tarlisk, budek lęgowych, a nawet wysp na rzekach i zbiornikach;

• prowadzone są również nasadzenia, zarówno drzew jak i krzewów, wysiewa się kwietne łąki, zachowuje się też korytarze migracyjne przez budowę przejść dla zwierząt oraz przepławek na modernizowanych obiektach hydrotechnicznych;

• często prowadzony jest monitoring, który weryfikuje skuteczność podjętych działań, a także stanowi cenny materiał naukowy do wypracowywania dalszych proekologicznych rozwiązań.

Przepławka dla ryb w formie obejścia jazu na rzece Wisłoka w m. Mokrzec. Fot. ZBE

Wszystkie powyższe działania służą jednemu celowi – zrównoważonemu rozwojowi, a więc prowadzeniu niezbędnych inwestycji przy jednoczesnej trosce o dobrostan ekosystemu. Zielony ład dla Wód Polskich jest nie tylko hasłem, ale ideą, którą wdrażamy realizując nasze ustawowe zadania. Przykłady tego, jak potrafimy pogodzić kwestie gospodarowania wodą dla potrzeb gospodarki z zachowaniem najwyższych lokalnych walorów środowiskowych można znaleźć w całej Polsce, wszędzie tam gdzie wykonujemy wielkie projekty, jak i niewielkie prace utrzymaniowe. 

 

Materiały przyjazne dla środowiska naturalnego

Kamień i faszyna, wykonana z pędów wikliny, są przyjazne dla ekosystemu wodnego oraz przybrzeżnych gruntów. Dlatego często wykorzystuje się podczas różnego typu prac. Zastosowane zostały m.in. podczas modernizacji 19 ostróg na żuławskim odcinku Wisły w 2020 roku. Z kolei w 2019 r. 12 ostróg na Warcie w gminie Mechlin w Wielkopolsce zostało wyremontowanych z zastosowaniem naturalnych materiałów tj. na bazie konstrukcji faszynowo-kamiennych, wykonywanych z wikliny zdolnej do wegetacji i kamienia łamanego (pokruszony materiał skalny np. granit). Konstrukcje te są zwieńczone koronkami kamiennymi w postaci narzutów kamiennych, z wypełnieniem wolnych przestrzeni pomiędzy kamieniami pospółką, co przyśpiesza proces kolmatacji narzutu, dzięki czemu porosty roślinne mają lepsze warunki wegetacji. Proekologiczne materiały zostaną zastosowane również podczas odbudowy 341 ostróg na Górnej Odrze oraz 120 ostróg na Odrze Granicznej. Pierwsza inwestycja będzie realizowana do 2023 r. w miesiącach zimowych, poza okresami w których jest konieczne zachowanie okresów ochronnych dla tarła ryb i lęgu ptaków. Druga inwestycja również będzie prowadzona z poszanowaniem środowiska naturalnego. Inspektorzy Wód Polskich i wykonawcy prac będą pilnować poziomu wody podczas realizacji zadania i wezmą pod uwagę okresy wędrówek i rozrodu ryb oraz lęgi ptaków. Ponadto planowane jest wsparcie budowy pięciu sztucznych wysp nieopodal miejscowości Chlewice, które będą stanowiskami lęgowymi dla występujących bardzo nielicznie w Polsce ostrygojadów, czy rybitw białoczelnych. Ostrogi, oprócz zapewnienia większych głębokości i koncentracji nurtu w rzece, przeciwdziałają niszczeniu brzegów przez siłę wody. Ponadto zatoczki między nimi są cenną kryjówką dla ryb, co wpływa korzystnie rozwój wodnego ekosystemu.

Ostrogi na żuławskim odcinku Wisły zostały wybudowane z przyjaznych środowisku materiałów. Fot. Wody Polskie

Z naturalnych, a przy tym trwałych i przyjaznych środowisku materiałów, czyli kamienia i żwiru, wykonano ubezpieczenie brzegu Zbiornika Wodnego Porąbka w województwie śląskim. Odpowiednio ułożony narzut kamienny, poza walorami ekologicznymi stanowi doskonałe zabezpieczenie przed zjawiskami niszczenia brzegów, prowadzącymi do erozji, spowodowanymi falowaniem wody na jeziorze.

Opaski brzegowe na Zbiorniku Porąbka .Fot. Wody Polskie

Korzystne dla środowiska rozwiązania stosuje się nie tylko w ostojach natury, ale także w wielkich metropoliach, czego przykładem są tereny nadwarciańskie w Poznaniu. Dotychczasowe umocnienia rzeki zostaną poddane gruntownej rewaloryzacji, gdyż elementy betonowe zastąpią materiały ekologiczne. Zastosowane zostaną umocnienia w postaci koszy i materacy gabionowych wypełnionych kamieniem naturalnym i humusem, które następnie zostaną pokryte zielenią. Pozwoli to na rozszczelnienie powierzchni skarp przyczyniając się do zwiększenia retencji gruntowej oraz odpływu powierzchniowego na rzecz gruntowego. Dzięki takiemu zabiegowi nastąpi poprawa funkcjonalności skarp oraz renaturyzacja brzegów, a woda dzięki zastosowaniu materiałów proekologicznych zostanie poddana naturalnej filtracji. Przyjęte rozwiązania zabezpieczą brzegi rzeki przed erozją, która stwarza zagrożenie dla przyległej infrastruktury i pogarsza warunki przepływu wód wezbraniowych. Podejmowane działania ukierunkowano na rozwiązania proekologiczne - zostaną wykorzystane materiały naturalne, tj. kamień, drewno, maty biodegradowalne i rośliny, które wzmocnią swoimi korzeniami konstrukcję. Z obecnego ekosystemu zostaną wyeliminowanie płyty betonowe, które ograniczają wchłanianie wody do gruntu.

Wizualizacja nadwarciańskich terenów w Poznaniu po przeprowadzeniu rewitalizacji

 

Jak najmniejsza ingerencja w środowisko naturalne

W celu ochrony przyrody, podczas prac stosuje się metody, które możliwie w jak najmniejszy sposób ingerują w środowisko naturalne. Często wypracowane rozwiązania powstają na bazie dialogu z lokalnymi mieszkańcami i samorządem, a także organizacjami społecznymi i ekologicznymi. Dzięki temu możliwe jest zachowanie siedlisk flory i fauny, a także ekosystemu rzecznego.

Zabezpieczenie drzew podczas prac nad Widawą. Prace prowadzi się w taki sposób, aby zachować cenny drzewostan.Fot. Wody Polskie

W ramach zabezpieczenia przeciwpowodziowego miasta Głuchołazy na Śląsku, Wody Polskie zobowiązały wykonawcę prac do przestrzegania warunków minimalizacji ingerencji w środowisko naturalne koryta rzeki Białej Głuchołaskiej. Dotyczy to ograniczenia negatywnego wpływu na występujące na remontowanym odcinku rzeki siedliska ryb, w szczególności lipienia i śliza. Roboty budowlane są prowadzone pod nadzorem ichtiologicznym oraz nie są wykonywane w okresie ochronnym wyznaczonym dla lipienia i śliza.

Wiele przykładów prośrodowiskowych działań można znaleźć w Małopolsce. Rozbudowa wałów przeciwpowodziowych chroniących mieszkańców Krakowa i Skawiny odbywała się z wysoką troską o lokalny ekosystem. Do niezbędnego minimum ograniczono wycinkę drzew, pozostałe drzewa i krzewy ogrodzono by zabezpieczyć je na czas prac, zaś roboty budowlane były prowadzone w znacznej odległości od koryta rzeki, dzięki czemu zminimalizowano ryzyko ich oddziaływania na ichtiofaunę.

Odgrodzenie zbiornika wodnego płotkiem i zabezpieczenie drzew podczas inwestycji przeciwpowodziowej w Krośnie Odrzańskim.Fot. Wody Polskie

Usuwanie skutków powodzi miało swój ekologiczny wymiar na Skawie i na Stradomce w Małopolsce. Jesienią 2020 roku Wody Polskie zabezpieczyły wał przeciwpowodziowy rzeki Skawy, pozostawiając bez ingerencji 100 metrowy odcinek skarpy, dzięki czemu brzegówki mogły przystąpić do złożenia jaj i wychowu młodych. Prace były prowadzone poza okresem lęgowym ptaków i pod nadzorem przyrodniczym, zaś materiał wykorzystany do stabilizacji skarpy, czyli kamień i ziemia to naturalne elementy krajobrazu dolin rzecznych. Dzięki temu miejsce szybko znaturalizowało się, przerastając roślinnością, co stworzyło możliwości do zasiedlenia przez brzegówki w kolejnych sezonach. Natomiast zimą na Skawie w Graboszycach zasypano wyrwę brzegową przy poszanowaniu środowiska naturalnego oraz udziale dialogu społecznego. Prace były prowadzone pod nadzorem przyrodniczym, zgodnie z zachowaniem dobrych praktyk utrzymania rzek i przy wsparciu merytorycznym organizacji ekologicznych. Przede wszystkim, w wyniku rozmów został znacznie ograniczony zakres prac z 500 m do 180 m. Dodatkowo zamiast narzutu licowanego zastosowano narzut luźny na 100 m, a na pozostałym odcinku, tj. kolejnych 80 m zamontowano tzw. „uśpione umocnienia”. Erodujący brzeg znajdujący się przed „uśpionym umocnieniem” zabezpieczono odpowiednio wkomponowanym układem drzew. W efekcie zastosowanych zmian technologicznych i częstych konsultacji, zadanie zostało zrealizowane bez bezpośredniej ingerencji w koryto rzeczne, bez przemieszczania żwiru i bez zamulenia wód rzeki Skawy. Wszystkie prace prowadzone były z zachowaniem najwyższych standardów prośrodowiskowych. Na wiosnę 2021 roku w porozumieniu z organizacjami ekologicznymi usunięto szkody powodziowe na rzece Stradomce. Zakres robót opracowano w taki sposób, aby całkowicie wyeliminować ingerencję w koryto rzeki, przy jednoczesnym zabezpieczeniu zagrożonej infrastruktury w tym drogi wojewódzkiej. Przyjazne dla środowiska prace miały na względzie ochronę ichtiofauny oraz innych organizmów zależnych od wody, mających siedliska w Stradomce w rejonie m. Wieruszyce.

Po lewej: miejsce wykonywanych zabezpieczeń z pozostawieniem naturalnych odsypisk na rzece Sole. Po prawej: usuwanie szkód powodziowych na rzece Stradomce. Dzięki długiemu ramieniu koparki można było wykonywać pracę z brzegu.Fot. Wody Polskie

 

Akcja inwentaryzacja – dbamy o siedliska flory i fauny

W trosce o środowisko naturalne Wody Polskie w procesie realizacji inwestycji dokonują inwentaryzacji przyrodniczych, w celu stwierdzenia obecności i ochrony cennych gatunków flory i fauny. Przykładem takich działań są prace odmuleniowe na Zalewie Rzeszowskim, gdzie swoje stanowiska ma znajdująca się pod ochroną kotewka orzech wodny. Ponieważ roślina musiała zostać zebrana przed rozpoczęciem zasadniczych prac odmuleniowych, istniejące stanowiska kotewki były przez kilka tygodni systematycznie kontrolowane przez zespół przyrodniczy pracowników Wód Polskich oraz nadzór hydrobotaniczny, aby ustalić optymalny czas zbioru orzechów. Równolegle realizowane były poszukiwania akwenów zastępczych do których orzechy miały zostać przeniesione. Takie właśnie wymogi ekologiczne spełniały m.in. dwa zbiorniki zlokalizowane przy Wisłoku na terenie m. Wola Mała w gminie Czarna. Akweny te podlegają pięcioletniemu monitoringowi skuteczności adaptacji przeniesionych roślin do nowych warunków. Po przeniesieniu kotewki w bezpieczne miejsce, zgodnie z decyzją o warunkach prowadzenia działań wydaną przez Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Rzeszowie, prace na Zalewie mogły się rozpocząć.

Zbiory kotewki na Zalewie Rzeszowskim. Fot. Wody Polskie

O kotewkę zatroszczono się również nad Odrą. Gatunek ten zidentyfikowano w okolicach kanałów Międzyodrza oraz wzdłuż brzegów Regalicy. Ze względu na ochronę kotewki, podczas prac na przekopie Klucz-Ustowo ograniczono zasięg ingerencji prowadzonych robót, a także wprowadzono dodatkową inwentaryzację pod kątem zbadania występowania chronionych gatunków roślin, m.in. salwinii pływającej i grzybieńczyka wodnego w celu przeniesienia ich w bezpieczne miejsce. Propozycje wskazanych działań minimalizujących były konsultowane z organizacjami ekologicznymi.

Kotewka orzech wodny. Fot. Wody Polskie

Ponadto w ramach zaplanowanych prac modernizacyjnych na Odrze Granicznej w celu zapewnienia zimowego lodołamania, zinwentaryzowano stanowiska grzybieńczyka wodnego. Przeprowadzone badania wykazały, że prace związane z modernizacją zabudowy regulacyjnej nie będą miały znaczącego wpływu, zarówno krótko jak i długofalowego na siedliska cennej rośliny. Założono jak najmniejszą ingerencję w pola międzyostrogowe, gdzie w płytszych lokalizacjach rozwija się grzybieńczyk, zaś pracom będą towarzyszyć działania metaplantacyjne. Dodatkowo, z uwagi na fakt że nie jest planowana techniczna zabudowa brzegów, populacja grzybieńczyka wodnego nie zostanie znacznie ograniczona na skutek prowadzonych prac. Poza tym wpływ planowanych prac będzie ograniczony poprzez odpowiedni termin ich prowadzenia na przedmiotowych ostrogach – po sezonie wegetacyjnym, w okresie obumierania materiału roślinnego kiedy nie spowodują one znaczących negatywnych skutków. W ramach planowanego przedsięwzięcia, aby zminimalizować negatywne skutki zaplanowano także kompleksowy projekt przesadzania roślin pozyskanych z zagrożonych stanowisk w pola międzyostrogowe, na które nie będą oddziaływały prace oraz w celu wzmocnienia całej populacji także w starorzecza aktualnie pozbawione grzybieńczyka wodnego. Jednym z działań, które planowane jest do wykonania w ramach ww. projektu, jest działanie kompensacyjne polegające na przesadzaniu w niezarośnięte obszary wybranych pól międzyostrogowych w których zakończono już prace większych płatów roślinności wodnej, jeśli znajdą się one w strefie prac przy modernizowanych lub budowanych ostrogach i ich skrzydełkach, jak również tworzenie dodatkowych siedlisk (zatoczek) o charakterze starorzeczy, które przyczynią się zwiększenia liczby siedlisk dogodnych dla grzybieńczyka wodnego.

Dolina Dolnej Odry. Fot. Wody Polskie

 

Czystszy zalew dla mieszkańców, spokojny azyl dla ptaków

Inwestycją prowadzoną z troską o ptactwo wodno-lądowe są m.in. prace odmuleniowe na terenie Zalewu Rzeszowskiego. Można tam zaobserwować liczne gatunki ptaków. Podczas wiosennych przelotów zatrzymują się tutaj stada krzyżówek, cyraneczek, świstunów, płaskonosów, głowienek i czernic. Obserwowano również perkozy dwuczube, mewy śmieszki, kokoszki wodne i łyski. Latem i wczesną jesienią zatrzymują się na zbiorniku wędrujące ptaki siewkowate, a z rzadkich wędrownych ptaków m.in. czapla purpurowa, kormoran mały i mewa trójpalczasta.

Przed przystąpieniem do odmulania zbiornika przeprowadzono dokładną inwentaryzacją przyrodniczą, w trakcie której ornitolodzy zaobserwowali w rejonie stopnia wodnego przeloty dwóch pary rybitwy rzecznej. W wyniku zainicjowanych przez Wody Polskie spotkań z przedstawicielami organizacji ekologicznych ustalono, że warto stworzyć dogodne warunki lęgowe dla tych ptaków, stąd inicjatywa urządzenia barki lęgowej. Jest to pływająca konstrukcja na bazie połączonych ze sobą pontonów o powierzchni około 120 m². Dolną warstwę tworzy specjalna mata, której zadaniem jest odprowadzanie nadmiaru wód. Konstrukcja została wypełniona żwirem i piaskiem, na których ułożono gałęzie, karpina oraz ceramiczne rurki, które stanowią schronienie dla ptaków. Boki barki zostały zabezpieczone siatką, która zapobiega przedostawaniu się na konstrukcję gryzoni, a dodatkowo zabezpiecza pisklęta przed wpadnięciem do wody. Barka została zakotwiczona w środkowej części zbiornika około 100 metrów powyżej stopnia wodnego i zaopatrzona w monitoring. Prace związane z konstrukcją i urządzaniem barki były od początku realizowane pod ścisłym nadzorem doświadczonych przyrodników, którzy przejęli opiekę nad monitorowaniem konstrukcji. Zgodnie z wymogami środowiskowymi wstęp na platformę, oprócz pracowników Wód Polskich, ma jedynie nadzór przyrodniczy, aby uzupełnić żwir i gałęzie, dokonać przeglądu i zrealizować niezbędne prace konserwacyjne. W tym celu na barce i na wodzie umieszczono odpowiednie tablice informujące o zakazie wstępu. Aby zapobiec płoszeniu ptaków żółte boje sygnalizacyjne rozmieszczone wokół barki wyznaczają strefę buforową w której obowiązuje zakaz pływania.

Barka dla ptaków na Zalewie Rzeszowskim. Fot. Wody Polskie

Barka lęgowa to nie jedyne działania minimalizujące wykonane realizowane przez Wody Polskie na rzeszowskim zbiorniku. Wzdłuż ścieżki rowerowej równolegle do deponii, zgodnie ze wskazaniami ornitologa z nadzoru przyrodniczego zostały wywieszone budki dla ptaków, w tym m.in. dla pleszki i kopciuszka. Aby stworzyć miejsca schronienia i warunki lęgowania dla ptactwa wodno-błotnego np. trzcinnika, ograniczono zakres prac pozostawiając wzdłuż prawego i lewego brzegu zbiornika pasy ochronne trzcinowisk o szerokości ok. 10 metrów. Również wokół terenu deponii na długości ok. 700 metrów ustawiono specjalne płotki herpetologiczne, które zapobiegają dostawaniu się płazów i gadów na plac manewrowy, gdzie mogłyby zostać rozjeżdżone przez sprzęt mechaniczny. Zgodnie z zaleceniami nadzoru przyrodniczego zainstalowano kolejne wygrodzenia herpetologiczne na długości ok. 400 m.

Pozostawione pasy ochronne trzcinowisk oraz płotki herpetologiczne na Zalewie Rzeszowskim. Fot. Wody Polskie

 
Drzewa nad wodą stałym elementem krajobrazu

W Wodach Polskich dbamy o stan zadrzewień nadwodnych, prowadzimy akcje nasadzeń drzew i edukujemy o znaczeniu zadrzewień w zrównoważonej gospodarce wodnej. Nasadzenia stanowią ważny element prośrodowiskowych inwestycji, np. podczas budowy niebieskiego korytarza ekologicznego wzdłuż doliny rzeki Regi i jej dopływów, Wody Polskie zadrzewiły 40 kilometrowy odcinek rzeki. Ponadto pracownicy Wód Polskich często biorą udział w sadzeniu drzew nad wodami w całej Polsce we współpracy z innymi instytucjami, np. z Lasami Państwowymi przy Zbiornikach Wodnych Czaniec i Świnna Poręba, albo z lokalnymi samorządami, jak nad jeziorem Kisajno w Giżycku. Prowadzone są też działania w ramach partnerstw wodnych, np. z Gminą Powidz z którą zainicjowano tworzenie stref ochronnych wokół jezior. Nad jeziorem Powidzkim powstała aleja dębów, a wspólnymi siłami zmierza się do zwiększenia zdolności oczyszczania wód, a także zwiększenia bioróżnorodności otoczenia jeziora, poprzez utrzymywanie terenów ochronnych. Szpalery drzew pojawiają się także jako kompensacje po wykonanych pracach. W Warszawie na mocy porozumienia Wód Polskich z firmą GAZ-SYSTEM S.A., spółka posadziła wiosną 2021 roku około 25 tysięcy sadzonek drzew leśnych i krzewów wzdłuż Kanału Żerańskiego, jako element zagospodarowania terenów po wybudowaniu gazociągu. Inwestor zobowiązał się również do pielęgnację nowej zieleni w początkowym 3-letnim okresie.

Nasadzenia na lewym brzegu Kanału Żerańskiego w Warszawie. Fot. Wody Polskie

Wody Polskie planując inwestycje zawsze starają się ograniczać skalę wycinek do minimum niezbędnego dla przeprowadzenia prac i zachowania bezpieczeństwa. Podejmowane są zwłaszcza działania służące zachowaniu cennych skupisk dużych drzew oraz starodrzewów. Przykładowo w ramach rozbudowy wałów przeciwpowodziowych rzeki Wisły w Krakowie, Wody Polskie zaprosiły do współpracy lokalne organizacje proekologiczne. Przeprowadzono inwentaryzację drzewostanu na terenie inwestycji, a dzięki wspólnie podjętym działaniom udało się zachować kilkaset drzew, w tym cennych przyrodniczo okazów. Ustalono również plan nasadzeń zastępczych. Dzięki wypracowanemu konsensusowi, umożliwiono realizację ważnej dla bezpieczeństwa powodziowego mieszkańców Krakowa inwestycji, przy jednoczesnej trosce o środowisko naturalne. Porozumienie z organizacjami pozarządowymi osiągnięto również przy planowanej inwestycji zabezpieczenia przeciwpowodziowego w dolinie Serafy. Ustalono m.in., że na projektowanych zbiornikach zostanie zmniejszony obszar wycinki drzew i krzewów w tym cennych dębów. Postanowiono też wysiać kwietne łąk oraz zachować część porośnięta najokazalszym, poza strefą tropikalną, skrzypem olbrzymim. Zdecydowano również o rekultywacji obszaru powyrobiskowego, co zwiększy lokalną bioróżnorodność i ukształtowaniu rowu ułatwiającego wypływanie wezbranych wód do starorzecza, poprawiając jego warunki hydrologiczne. 

Wspólna akcja sadzenia drzew nad Zbiornikiem Świnna Poręba i Czaniec. Fot. Wody Polskie

Troska o stan zadrzewień przejawia się również w zabezpieczaniu drzew. Dzieje się tak m.in. podczas inwestycji, gdy odgradza się drzewa od placów budowy, tak by nie zostały uszkodzone. Drzewa zabezpiecza się również przed bobrami, a do tego celu używa się specjalnych metalowych siatek. Dzięki temu możliwe jest zachowywanie zadrzewień nadwodnych w dobrym stanie. Akcje zabezpieczania drzew we współpracy ze stroną społeczną zorganizowano m.in. nad Łyną oraz nad Iną. Więcej o naszych działaniach na rzecz zadrzewień nadwodnych w artykule: https://www.wody.gov.pl/aktualnosci/1407-o-drzewach-nadwodnych-w-dniu-krajobrazu

Zabezpieczenia drzew siatką przed zgryzaniem przez bobry nad rzeką Iną. Fot. Wody Polskie

Promujemy także wysiew kwietnych łąk, która stanowią ważny element bio-retencji. Nasi pracownicy brali udział w zakładaniu łąk nad Bystrzycą w Lublinie, nad Wieprzem w Krasnymstawie, a także przed siedzibami naszych jednostek w Szczecinie, Bydgoszczy i Giżycku. Kwietne oazy tworzone przez nawet 60 gatunków różnych roślin, są domem dla niemal 300 gatunków zwierząt: małych ssaków, gadów, płazów, owadów, oraz zapylaczy, w tym pszczół, które zbierając pyłek pełnią pożyteczną rolę w ekosystemie. Kwietne łąki przyczyniają się zatem do rozwoju bioróżnorodności i poprawiają bilans wód gruntowych. Więcej o kwietnych łąkach w naszej zakładce: https://www.wody.gov.pl/mala-retencja/kwietne-laki-na-okres-suszy

Kwietna łąka nad Bystrzycą w Lublinie. Fot. Wody Polskie

 

Modernizacja, a migracja. Obiekty hydrotechniczne coraz bardziej przyjazne dla wodnej fauny

Przy budowie oraz modernizacji infrastruktury hydrotechnicznej kluczową kwestią pozostaje zachowanie korytarzy migracyjnych. Swobodne przemieszczanie się zwierząt jest ważne dla zachowania ciągłości gatunkowej oraz utrzymania zdrowych ekosystemów. Dlatego też Wody Polskie wdrażają wiele prośrodowiskowych rozwiązań, wpisujących się w idee zrównoważonego rozwoju, co pozwala pogodzić interesy człowieka i natury. Przykładem takiego działania jest Kanał Grunwaldzki. Wyremontowany obiekt, oprócz usprawnienia mazurskiego ruchu żeglugowego, został wyposażony w 4 przejścia dla zwierząt w postaci opasek z kiszek faszynowych. Ponadto Wody Polskie realizują szereg inwestycji mających na celu polepszenie warunków bytowania ichtiofauny, a także udrożnienie bądź likwidację barier migracyjnych, co zapewnia swobodną wędrówkę organizmom wodnym.

Na dole zdjęcia widoczne przejścia dla zwierząt na obu brzegach wyremontowanego Kanału Grunwaldzkiego. Fot. Wody Polskie

 

Przejścia dla zwierząt pod przeprawą na potoku Goworówka w Roztokach Bystrzyckich. Fot. Wody Polskie

W dalszym ciągu postępuje renaturyzacja Regi na Pomorzu Zachodnim. Dzięki wybudowaniu 9300 m² tarlisk w Gryficach i Trzebiatowie, obserwuje się regularnie przepływające ławice ryb, nierzadko grupy pstrąga potokowego, okazałe płocie, klenie czy szczupaki. Na podstawie badań porównawczych tarlisk, przeprowadzonych w latach 2012 i 2020-2021 na zlecenie Wód Polskich, stwierdzono, że Program LIFE+ Rega istotnie wpływa na warunki rozrodu i lokalizację tarlisk ryb wędrownych. W czasie ostatniego liczenia stwierdzono 157 gniazd tarłowych, zlokalizowanych na Redze i jej dopływach. Także na tarliskach w Trzebiatowie i w Gryfiach, które wykonano w ramach Programu LIFE+ stwierdzono gniazda tarłowe, co jednoznacznie dowodzi zasadności podejmowania działań renaturyzacyjnych oraz ich skuteczność. Ponadto dzięki wybudowaniu przepławek otworzono migrującym rybom dostęp do cieków do tej pory dla nich zamkniętych. Gniazda tarłowe pojawiły się m.in. na Drenie Mirosławickiej, Rekowej, Sąpólnej i Uklei, na których w 2012 nie było ich w ogóle. Dzięki temu można zaobserwować tendencję ryb migrujących do docierania coraz dalej w górę rzek. Daje to szanse na znaczące wzmocnienie populacji i zapewnienie optymalnych warunków rozwoju i wzrostu nowych pokoleń ryb, które staną się stałym elementem ichtiofauny Regi.

Tarliska na Redze w Gryficach. Fot. Wody Polskie

Wody Polskie modernizują istniejące przepławki by zapewnić sprawniejszą migrację oraz bezpieczniejsze pokonywanie różnic poziomów rzeki ichtiofaunie, jak np. na stopniu w Brzegu Dolnym, a także budują nowe, jak przy jazie na rzece Skarlance w ziemi chełmińskiej. Dużym projektem na rzecz zapewnienia swobodnej migracji rybom jest przywrócenie drożności morfologicznej rzeki Noteć od Pakości do Krostkowa. W budowie jest sześć przepławek seminaturalnych na obiektach hydrotechnicznych w Pakości, Łabiszynie, Dębinku, na Starej Noteci Rynarzewskiej, Nakle Zachód, i Gromadnie. Urządzenia będą wyposażone w wabiki nakierowujące ryby na bezpieczne przejście, dzięki czemu staną się obejściem naśladującym naturalną rzekę stwarzając tym samym możliwości zarówno do migracji m.in. młodych węgorzy - gatunku krytycznie zagrożonego, jak i bytowego organizmów wodnych. Dzięki nim zostanie odtworzony korytarz migracyjny o długości niemal 110 km. Niektóre przepławki zabezpiecza się także przed kłusownikami, jak na rzece Grabowa, gdzie zamontowano specjalną kratę i uruchomiono monitoring wizyjny. Więcej o naszych działaniach na rzecz swobodnej migracji ryb w artykule: https://www.wody.gov.pl/aktualnosci/1422-o-udraznianiu-barier-migracyjnych-w-swiatowy-dzien-migracji-ryb

Bystrze typu "plaster miodu". Biała Tarnowska, miejscowość Jankowa. Fot. ZBE

Przy odtwarzaniu korytarzy ekologicznych Wody Polskie niejednokrotnie współpracują ze stroną społeczną. W ten sposób powołano, m.in. „Program dla Białki”, który będzie zmierzał do zapewnienia bezpieczeństwa powodziowego mieszkańcom od strony potoku Białka Tatrzańska, uwzględniając przy tym aspekt środowiskowy, w tym ochronę cennych siedlisk przyrodniczych oraz zapewnienia korytarza swobodnej migracji organizmom wodnym i od wód zależnym. W wyniku dialogu z krakowskim samorządem i organizacjami ekologicznymi zdecydowano o likwidacji starego betonowego jazu stojącego w korycie potoku Sudoł, a także o zastąpieniu betonowych umocnień potoku bardziej naturalnym materiałem. Z kolei nad rzeką Białuchą, w okolicy Domku Białoprądnickiego, rozważano różne możliwości zamiany progu spiętrzającego, pozostałości po starym młynie, na bardziej przyjazny ekosystemowi rzeki. Natomiast w Zakopanem, po ustaleniach z ekologami, postanowiono że w ramach prac modernizacyjnych służących zabezpieczeniu potoku Młyniska przed dalszą erozją brzegową, jak również ograniczeniu ryzyka powodziowego, wdrożone zostaną prośrodowiskowe rozwiązania. Zalicza się do nich utworzenie szczelin służących zapewnieniu warunków migracji gatunków ryb występujących w korycie potoku oraz ułożenie w nieregularny sposób pojedynczych głazów w celu powstania i zróżnicowania siedlisk organizmów wodnych.

Kamień układany na ostro na potoku Młyniska. Fot. Wody Polskie

 

Duże inwestycje, duże kompensacje

Wielkie inwestycje hydrotechniczne wymagają dużych nakładów – również na cele środowiskowe. Liczne proekologiczne rozwiązania są wdrażane w trakcie realizowanej w ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły (POPDOW) modernizacji zabezpieczeń przeciwpowodziowych zlokalizowanych nad Widawą, która ma na celu wzmocnienie ochrony mieszkańców aglomeracji wrocławskiej przed falą wezbraniową na rzece – dopływie Odry. Wszystkie prace są wykonywane pod nadzorem zespołu przyrodników, w którego skład wchodzą fitosocjolog, ichtiolog, herpetolog, entomolog, chiropterolog, ornitolog oraz teriolog. Grupa specjalistów czuwa nad prawidłową realizacją robót budowlanych, ograniczając ich wpływ na środowisko naturalne i zalecając dodatkowe działania łagodzące. Dolina Widawy pomimo swojego usytuowania w aglomeracji miejskiej Wrocławia jest cenna przyrodniczo, dlatego współpraca z ekspertami jest kluczowa. Swoje siedliska mają tu dziki, sarny, lisy, zające, nietoperze nocek i mopek, traszka grzebieniasta, ryby oraz motyle (modraszek i barczatka). Ponadto rośnie tam bogata roślinność oraz wiele gatunków drzew, które warto chronić.

Pielęgnacja powierzchni odtwarzanego lasu łęgowego nad Widawą. Fot. Wody Polskie

Dlatego też, Wody Polskie prowadzą szereg działań łagodzących i kompensacyjnych. Na terenie międzywala w obrębie m. Dobrzykowice w gm. Czernica powstaje 6 zbiorników wodnych o łącznej powierzchni co najmniej 0,6 ha, ukształtowanych w sposób stwarzający siedliska rozrodcze dla gatunków płazów i służących małej retencji. Obszary położone w sąsiedztwie miejsc występowania i tras sezonowych migracji płazów zostały zabezpieczone szczelnym ogrodzeniem przed wkraczaniem na te tereny płazów, gadów i drobnych ssaków. Ponadto przed rozpoczęciem robót wykonawca wyznaczył i oznakował granice płatów siedlisk przyrodniczych, które zostały zabezpieczone przed ewentualnym zniszczeniem, zanieczyszczeniem, ruchem pojazdów i maszyn, a jednocześnie zapewniającym swobodny dostęp osób wykonujących prace budowlane. Prace przy tym zadaniu zostały zaprojektowane tak, aby zachować lokalny ekosystem, w tym zadrzewienia, jak dęby szypułkowe oraz inne drzewa będące siedliskiem pachnicy dębowej i kozioroga dębosza.

Zabezpieczenie drzew w celu ochrony siedlisk kozioroga dębosza i pachnicy dębowej. Fot. Wody Polskie

Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody przewidziano też szerokie działania kompensacji przyrodniczych poprzez odtworzenie siedlisk lasu łęgowego w postaci nasadzeń 8000 szt. dębów szypułkowych oraz 5550 sztuk rodzimych gatunków drzew w grupach i szpalerach, a także 3,5 ha krzewów, czy zainstalowanie skrzynek lęgowych dla ptaków oraz budek dla nietoperzy. Nasadzenia są prowadzone na terenie gmin Długołęka i Oleśnica, zaś w sprawie nasadzeń w granicach administracyjnych Wrocławia Wody Polskie podpisały umowę z Zarządem Zieleni Miejskiej. Ponadto w projekcie budowlanym zawarto zapis, zgodnie z którym podczas realizacji przedsięwzięcia możliwe jest znalezienie lokalnego rozwiązania umożliwiającego ograniczenie ilości przeznaczonych do wycinki drzew i krzewów oraz terenów zalesionych. Dzięki tym prośrodowiskowym zabiegom przed wycinką uchroniono łącznie około 30 drzew - olsze, jesiony – w tym dwa o wymiarach pomnikowych oraz dęby – m.in. dwa o wymiarach pomnikowych. Część tych działań prowadzona była na wniosek samych mieszkańców, w porozumieniu z sołtysem Kiełczówka. Z kolei dzięki bezwykopowej metodzie przełożenia istniejącego gazociągu udało się zachować kolejnych ponad 40 drzew o niewielkich obwodach. Dzięki powyższym działaniom prowadzona inwestycja, poza wartością wzmocnienia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, będzie miała również dobroczynny wpływ na środowisko naturalne Doliny Widawy.

Odtwarzanie lasu łęgowego nad Widawą: stan rok i dwa lata po posadzeniu. Fot. Wody Polskie

Kompensacje przewidziano także podczas modernizacji wałów przeciwpowodziowych w rejonie Nowej Soli i Krosna Odrzańskiego. Ponieważ przebudowa nowosolskich wałów wiąże się z wycinką części drzew i zakrzaczeń rosnących na terenach inwestycyjnych, wykonawca dokona nasadzeń drzew na terenach wskazanych przez władze miasta. Na wniosek Wód Polskich wykonawca pozostawi także w międzywalu enklawy dębów liczące do kilkudziesięciu drzew. To nowatorskie podejście służy stworzeniu innowacyjnych standardów dla ochrony drzew rosnących na terenach inwestycyjnych. Celem jest zrównoważenie ochrony przyrodniczej z niezbędnym zabezpieczeniem przeciwpowodziowym. W ramach podjętych prac planowane są również nasadzenia roślinności wodnej oraz ukształtowanie siedlisk dla ryb. Wszelkie działania realizowane są zgodnie z przepisami ochrony środowiska i z poszanowaniem nadrzecznej natury.

Również inwestycja w Krośnie Odrzańskim jest objęta nadzorem przyrodniczym i prowadzona z zachowaniem wszelkich procedur środowiskowych i przepisów dotyczących ochrony przyrody. Stosowane są szczegółowe wytyczne dotyczące chronionych gatunków roślin i zwierząt oraz ich siedlisk, m.in. w postaci zastosowania płotków herpetologicznych chroniących miejscowe gady i płazy. Ponieważ wykonanie prac wiąże się z dokonaniem wycinki części drzew i krzewów znajdujących się na terenie budowy, Wody Polskie podpisały porozumienie z lokalnym samorządem w sprawie współpracy w sprawie działań kompensacyjnych, m.in. nowych nasadzeń, które będą dokonane po zakończeniu prac.

Sadzonki dębu jesionu wyniosłego i dębu szypułkowego w odtwarzanym łęgu nad Widawą. Fot. Wody Polskie

Kolejnym pozytywnym przykładem ze Śląska jest modernizacja wałów przeciwpowodziowych Odry w rejonie Brzegu Dolnego, która pozwoli na osiągnięcie wymiernego efektu środowiskowo-przyrodniczego. Przeprowadzone zostaną m.in. nasadzenia, polegające na odtworzeniu 340 sztuk zakrzaczeń tarninowych oraz posadzeniu 120 drzew liściastych. Dodatkowo planowane jest powiększenie istniejącego w rejonie budowli zbiornika wodnego wraz z wykonaniem 3 zimowisk dla płazów oraz utworzenie 2 zbiorników wodnych o powierzchni około 1500 m² każdy, wraz z wykonaniem 6 zimowisk dla płazów. Wykonane będą również prace konserwacyjne na wałach opaskowych oraz prace pielęgnacyjne na skarpach wałowych. Wszystkie roboty budowlane będą objęte szczegółowym nadzorem przyrodniczym i prowadzone z zachowaniem odpowiednich procedur środowiskowych i przepisów ochrony przyrody. Wykonawca zobowiązany jest do prowadzenia prac pod nadzorem przyrodniczym specjalistów z zakresu chiropterologii, herpetologii, entomologii, botaniki i fitosocjologii. Stosowane będą szczegółowe wytyczne dotyczące chronionych gatunków roślin i zwierząt oraz ich siedlisk, m.in. w postaci zastosowania płotków herpetologicznych. Same siedliska przyrodnicze również zostaną odtworzone.

Po lewej: budowa wału Czarnej Strugi i zabezpieczenie terenu robót płotkami herpetologicznymi. Po prawej: obsiew skarp nowego wału Odry i zabezpieczenie terenu robót płotkami herpetologicznymi. Fot. Wody Polskie

Innowacyjne rozwiązanie zostanie zastosowane w Słubicach, gdzie wał okrężny wzmocni zabezpieczenie terenów położonych w miejskiej części zabudowy miasta. Taka technologia nie spowoduje odcięcia od zalewu obszarów mokradeł i starorzeczy, ponieważ wał powstanie poza terenami regularnie zalewanymi wodami Odry i cennym kompleksem lasów łęgowych. Projekt jest współfinansowany przez Bank Światowy, a uwarunkowania jego realizacji w zakresie ochrony środowiska są zgodne z procedurami i polityką Banku w zakresie ochrony środowiska, w tym oceny oddziaływania na środowisko oraz procedurami dotyczącymi siedlisk przyrodniczych. Takie działanie to połączenie interesów człowieka i przyrody.

Zachowane i zabezpieczone siedlisko łęgowe ze zbiornikami będącymi siedliskiem wielu chronionych gatunków – obszar Natura 2000 Łęgi Słubickie. Fot. Wody Polskie

Przykładem zrównoważonego rozwoju jest modernizacja wału przeciwpowodziowego w gminie Prochowice z 2019 roku. Mieszkańcy zyskali skuteczniejszą ochroną powodziową, zaś w ramach prośrodowiskowych działań kompensacyjnych przygotowano specjalne budki dla trzmieli, a także obsiano wały krwiściągiem lekarskim, w celu wytworzenia korzystnych warunków dla motyli występujących na terenie objętym pracami. Posadzono również 5000 drzew, zaś dzięki inwestycji został odtworzony i przywrócony naturalny charakter wylewów rzeki Odry. Retencja dolinowa wzrosła w przybliżeniu o 1,5 mln m³, co stanowi kluczowe znaczenie dla funkcjonowania obszaru Natura 2000 Łęgi Odrzańskie.

Po lewej: chroniony gatunek motyla modraszek nausitous na roślinie żywicielskiej, krwiściągu lekarskim. W ramach kompensacji rozszerza się powierzchnia łąk z krwiściągiem aby zapewnić motylkom dodatkowe miejsca bytowania. Po prawej: siedlisko chronionych gatunków motyli. Dolina Odry w okolicach Krosna Odrzańskiego. Fot. Wody Polskie

Wiele proekologicznych działań zostało wdrożonych także podczas modernizacji wałów przeciwpowodziowych na Podkarpaciu. Podczas rozbudowy obwałowań przeciwpowodziowych Wisły i Sanu w ramach zadania „Wisła etap 2” zadbano o zapewnienie miejsc siedliskowania dla ornitofauny oraz chiropterofauny. W lutym 2020 r. pod kontrolą nadzoru przyrodniczego wzdłuż prawego i lewego brzegu Wisły na terenie województwa podkarpackiego i świętokrzyskiego na obszarze gmin Gorzyce, Radomyśl nad Sanem i Dwikozy zamontowano 280 skrzynek lęgowych dla ptaków, w tym m.in. wróbli, sikorek, sów, traczy, dudków, kowalików oraz pustułek. Ponadto zainstalowanych zostało 50 budek dla nietoperzy. Zgodnie z decyzją środowiskową przez najbliższe 10 lat budki i skrzynki będą czyszczone i konserwowane. Prowadzony będzie również monitoring zasiedleń – aby ułatwić te działania każda budka posiada zapis lokalizacyjny w systemie GPS. W trakcie inwentaryzacji przyrodniczej wykazano, że w rejonie realizacji przedsięwzięcia występuje również gąsiorek - mały drapieżny ptak żywiący się owadami i mniejszymi kręgowcami, gniazdujący w ciernistych krzewach. Dla jego ochrony, na terenie zawala wytypowano 25 miejsc w których usytuowano tyczki i nasadzono krzewy dzikiej róży i głogu. Tyczki będą służyły gąsiorkom jako miejsce czatowania, natomiast zakrzewienia będą stanowić miejsce lęgowania.

Po lewej: gąsiorek zaobserwowany w rejonie wykonywania prac przez nadzór przyrodniczy. Po prawej: zdjęcia wywieszonych budek dla ptaków.Obszar zadania "Wisła etap 2". Fot. Wody Polskie

 

Kompensacje w ramach zadania "Wisła etap 2": przygotowywanie siedlisk zastępczych dla gąsiorka - tyczki i nasadzenia dzikiej róży oraz wieszanie budek lęgowych. Fot. Wody Polskie

Inwestycje przeciwpowodziowe szły w parze z troską o dobry stan wodnego ekosystemu. Wybudowane w ekspresowym tempie obwałowania Wisłoki i potoku Kiełbowskiego znacząco odsunięto od koryta rzecznego, co umożliwia swobodne wylewanie rzeki. To nowatorskie podejście pozwala na zwiększenie powierzchni terenów zalewowych w międzywalu Wisłoki. Dzięki temu można zatrzymać wody wezbraniowe w dolinie, wpływając na bezpieczeństwo powodziowe przez osłabienie siły wody, dając jej możliwość rozlania się na większej przestrzeni. Jednocześnie umożliwia to stabilizację poziomu wód gruntowych w jej otoczeniu, co działa korzystnie na ekosystemy w okresie niżówek.

Poszerzone międzywale obwałowań Wisłoki i potoku Kiełbowskiego. Fot. Wody Polskie

W przyjazny sposób dla ludzi i środowiska zostanie przeprowadzana także rozbudowa ponad 10 kilometrowego odcinka obustronnych obwałowań rzeki Łęg.Wał lewy zostanie rozbudowany od strony odpowietrznej, co pozwoli uniknąć konieczności wycinki drzew i znacznie ograniczy ingerencję w zlokalizowane w międzywalu siedliska przyrodnicze. Wał prawy zaś będzie poszerzony w kierunku strony odwodnej, dzięki czemu teren zawala pozostanie w stanie niezmienionym, co pozwoli uniknąć konieczności wysiedleń i wyburzeń zlokalizowanych tam obiektów mieszkalnych. Ponadto pojemność retencji dolinowej międzywala nie ulegnie zmniejszeniu.

Obszar zadania pn. "Łęg IV". Fot. Wody Polskie

 

***

Misją Wód Polskich jest zarówno zapewnienie ochrony przed powodzią i suszą, jak również dbałość o środowisko wodne. Kompleksowe podejście do zarządzania wodami, uwzględniające m.in. ekohydrologię, jest nie tylko zgodne z Ramową Dyrektywą Wodną, ale może nam również zagwarantować dobry stan wód. Zgodnie z prawem unijnym woda nie jest towarem handlowym, a naszym dziedzictwem, które jesteśmy zobowiązani chronić. Od wskazanych działań zależy wiele aspektów gospodarki wodnej, dlatego utrzymanie wód powinno być wykonywane w sposób zrównoważony, zarówno pod kątem zachowania równowagi pomiędzy potrzebami człowieka a stanem ekosystemów rzecznych, jak i walorów przyrodniczych krajobrazu. Jest to nasze wielkie zadanie, które realizujemy w całym kraju, racjonalnie gospodarując naszymi wodnymi zasobami. Jest jeszcze wiele do zrobienia, ale zrealizowane inwestycje pokazują celowość takich działań i dają nadzieję na systematyczny rozwój idących ze sobą w parze gospodarki wodnej i środowiska naturalnego. 

Utrzymanie wód powinno być wykonywane w sposób zrównoważony, zarówno pod kątem zachowania równowagi pomiędzy potrzebami człowieka a stanem ekosystemów rzecznych, jak i walorów przyrodniczych krajobrazu. Na zdjęciu: Zalew Zegrzyński. Fot. Wody Polskie

 

Tekst: Piotr Cierpucha
Zespół Komunikacji i Edukacji Wodnej PGW Wody Polskie