Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie zakończyło prace nad projektem planu przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS). Tym samym nasz kraj znalazł się w gronie 10 państw europejskich, które stworzyły i przyjęły taki dokument planistyczny. Ma on wskazać najistotniejsze kierunki działań, które pomogą zapobiec kryzysowi wodnemu w Polsce.

 Podczas ogólnopolskiej konferencji pt. „Plan przeciwdziałania skutkom suszy – wdrażanie przez współdziałanie” podkreślano kluczową rolę jednostek samorządu terytorialnego we wdrażaniu ustaleń PPSS. Końcowym etapem przygotowania planu będzie jego przyjęcie w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej. Procedura legislacyjna potrwa około 3 miesięcy.

Krzysztof Woś, Zastępca Prezesa Wód Polskich ds. Ochrony przed Powodzią i Suszą przypomniał przebieg prac nad dokumentem, który został opracowany z udziałem MGMiŻŚ, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, zaopiniowany przez wojewodów. Następnie projekt planu został poddany półrocznym konsultacjom społecznym. Dzięki temu zostały w nim uwzględnione bezpośrednie oczekiwania mieszkańców i samorządów w wielu regionach w Polsce. W ramach konsultacji społecznych zgłoszono przeszło 800 różnych wniosków. – Plan przeciwdziałania skutkom suszy zawiera 182 zadania, które są efektem oczekiwań lokalnych społeczności – powiedział Krzystof Woś. – Ponadto w planie znalazło się 334 zadań z zakresu małej retencji oraz 78 inwestycji znajdujących się już w programie inwestycyjnym Wód Polskich – dodał Zastępca Prezesa PGW WP ds. Ochrony przed Powodzią i Suszą. 

Podczas briefingu prasowego otwierającego konferencję "Stop suszy!" głos zabrała dr Małgorzata Stolarska, kierownik zespołu naukowego, który opracował plan przeciwdziałania skutkom suszy, która przybyliżyła temat konferencji. – Przede wszystkim skupimy się aspektach administracyjnych i legislacyjnych, czyli jak interpretować zapisy planu przeciwdziałania skutkom suszy, aby były skutecznie wdrażane. PPSS jest dokumentem nie tylko dla urzędników państwowych, ale również dla przedsiębiorców oraz osób indywidualnych, dotyczy m.in. pozwoleń wodnoprawnych – wyjaśniła dr Małgorzata Stolarska. Plan przeciwdziałania skutkom suszy określa, w jaki sposób w najbliższych latach podejmowane będą działania dotyczące zarządzania zasobami wodnymi, zarządzania kryzysowego i szacowania strat spowodowanych suszą. Celem jest ograniczenie jej skutków, przez optymalne działania, zarówno techniczne – w tym inwestycyjne, jak i nietechniczne – w tym edukację społeczną.

Podczas konferencji wystąpiła Małgorzata Bogucka-Szymalska Zastępca Dyrektora Departamentu Gospodarki Wodnej i Żeglugi Śródlądowej, która podsumowała proces legislacyjny związany z powstaniem planu. Podkreśliła znaczącą rolę konsultacji społecznych. Z kolei Wojciech Skowyrski, Dyrektor Departamentu Przygotowania Inwestycji Wód Polskich, zwrócił uwagę, jak istotne w procesie przeciwdziałania suszy są różnego typu inwestycje związane z powiekszaniem dyspozycyjnych zasobów wodnych - zarówno z zakresu dużej, jak i małej retencji. W panelu dyskusyjnym na temat zjawiska suszy w Polsce i sposobów na przeciwdziałanie jej skutkom udział wzięli wzięli również: Małgorzata Bogucka-Szymalska Zastępca Dyrektora Departamentu Gospodarki Wodnej i Żeglugi Śródlądowej oraz Jarosław Wiśniewski Zastępca Dyrektora Departamentu Klimatu i Środowiska z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 

 PPSS to najważniejszy element realizowanego od dwóch lat projektu Stop suszy!, który zmienił społeczne postrzeganie tego zjawiska w Polsce. Powszechna stała się wiedza, że nasz kraj należy do państw o najuboższych zasobach wodnych w całej Unii Europejskiej. Na jednego mieszkańca w naszym kraju przypada średnio 1500 m sześc. wody na rok, a w trakcie suszy zaledwie 1000 m sześc. W innych państwach ten współczynnik wynosi 4500 m sześc. rocznie. W Polsce, dzięki projektowi Stop suszy!  zwiększyła się świadomość społeczna w kwestii retencjonowania wody, zwłaszcza w mikroskali poprzez działania takie jak: zakładanie łąk kwietnych, ogrodów deszczowych, zbieranie deszczówki, itp. Opinia społeczna jest również świadoma tego, że obfite i krótkotrwałe opady deszczu nie wykluczają występowania suszy.

Z danych przeprowadzonych na potrzeby PPSS wynika, że aż 1/3 terytorium Polski jest zagrożona występowaniem suszy rolniczej, dlatego konieczne jest wdrożenie działań technicznych i nietechnicznych, których celem będzie retencjonowanie wód opadowych – zarówno w skali mikro jak i makro, jak również prowadzenie edukacji dotyczącej racjonalnego gospodarowanie wodą, zarówno na poziomie indywidualnym, jak i gminnym (samorządowym), włączając w to rolnictwo i pozostałe gałęzie gospodarki. PPSS to dokument porządkujący całą wiedzę na temat suszy w Polsce i wskazujący na sposoby przeciwdziałania skutkom tego dotkliwego zjawiska w gospodarce, środowisku przyrodniczym oraz życiu społecznym. 

Najistotniejszym elementem PPSS jest zawierający 26 pozycji katalog działań odwołujących się do wszystkich użytkowników wód, obszarów oraz typów susz. – Najprościej rzecz ujmując, te działania będą przełożone na szereg konkretnych zadań oraz liczne dokumenty planistyczne, realizowane na szczeblu krajowym, wojewódzkim i lokalnym. Wskazane w tytule konferencji wdrażanie przez współdziałanie oznacza, że konieczne jest zaangażowanie całego społeczeństwa, zwłaszcza przedstawicieli władz samorządowych, przedstawicieli środowisk naukowych i przedsiębiorców, organizacji społecznych, i innych interesariuszy. Jednym z najważniejszych postulatów jest zatrzymanie wody jak najbliżej miejsca, w którym ona spadnie lub pojawi się w postaci wód roztopowych. Najważniejszą w tym procesie rolę odgrywają samorządy oraz wspólnoty lokalne. Poprawa lokalnego bilansu wodnego, wpływa na bilans wodny całego kraju.  Dlatego właśnie w skali lokalnej zrealizowana zostanie najistotniejsza część koniecznych działań, których celem jest kompleksowa poprawa sytuacji oraz zmniejszenie ryzyk i strat spowodowanych skrajnymi zjawiskami hydrologicznymi, takimi jak susze i powodzie – powiedział Krzysztof Woś Zastępca Prezesa PGW Wody Polskie. W projekcie PPSS zaplanowano ponad 590 inwestycji. Większość to przedsięwzięcia skupione na zwiększaniu obecnego wolumenu retencji. Są także zadania polegające na przebudowie już istniejących urządzeń wodnych tak, by spełniały oczekiwania Ramowej Dyrektywy Wodnej i miały istotne znaczenie w przeciwdziałaniu skutkom suszy w skali kraju. Wody Polskie planują w kolejnych latach bardzo znaczące poszerzenie zakresu inwestycji. Potrzeby zdiagnozowane w PPSS będą podstawą do wskazywania ich lokalizacji.

Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne wskazuje (art. 183-184), że przeciwdziałanie skutkom suszy jest zadaniem organów administracji rządowej, samorządowej i Wód Polskich, a zakres przeciwdziałania wyznacza ścieżka wyznaczona w PPSS. Dokument PPSS podlega aktualizacji nie rzadziej, niż co 6 lat. Plan zawiera analizę możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych; propozycje budowy lub przebudowy urządzeń wodnych; propozycje niezbędnych zmian w zakresie korzystania z zasobów wodnych oraz zmian naturalnej i sztucznej retencji; działania służące przeciwdziałaniu skutkom suszy. Ustalenia dokumentu uwzględnia się zarówno na szczeblu krajowym jak i lokalnym w: koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województwa, planach zagospodarowania przestrzennego województwa, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

Stopień uwzględnienia ustaleń PPSS w tych dokumentach planistycznych oraz przy postępowaniach administracyjnych jest zróżnicowany. O ile w dokumentach szczebla krajowego wskazania PPSS będą wykorzystywane jako ogólne zalecenia, to na szczeblu lokalnym będzie obowiązywać z reguły bezpośrednie stosowanie zapisów PPSS. Stanowi to ułatwienie w opracowywaniu podstawowych dokumentów planistycznych, w tym przede wszystkim miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i miejskich planów adaptacji do zmian klimatu.

PPSS to pierwsze, tak kompleksowe opracowanie dotyczące przeciwdziałania skutkom suszy w Polsce. Do przygotowania planu przeciwdziałania skutkom suszy Prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie jest zobligowany przepisami art. 240 ust. 2. pkt. 8 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz.U. z 2020 r. poz. 310). Po przyjęciu PPSS w drodze rozporządzenia, Polska znajdzie się w czołówce państw europejskich, które mają opracowane plany przeciwdziałania skutkom suszy. Wraz z planami gospodarowania wodami i planami zarządzania ryzykiem powodziowym dokument ten przyczyni się do poprawy stanu gospodarki wodnej w Polsce.

W projekcie Stop suszy! opracowano metodykę przygotowywania PPSS, która będzie wykorzystywana także w przyszłości oraz przeprowadzono ankietyzację wśród 3,5 tys. podmiotów związanych z gospodarką wodną. Polem do prezentacji projektu planu były ogólnopolskie konferencje eksperckie oraz półroczne konsultacje społeczne w 15 miastach Polski. W procesie konsultacji społecznych wzięło udział 1200 uczestników. Zgłoszono ponad 800 uwag i wniosków. Projekt PPSS dostępny jest na stronie www.stopsuszy.pl Tam znajdują się też najnowsze dane i komunikaty nt. suszy publikowane w raporcie Stop suszy! 2020. Podczas projektu prowadzona była kampania społeczna „Pamiętaj o wodzie!”. Całość prac sfinansowano z funduszy europejskich (POIŚ 2014-2020).

Krzysztof Woś, Zastępca Prezesa Wód Polskich ds. Ochrony przed Powodzią i Suszą podczas otwarcia konferencji „Plan przeciwdziałania skutkom suszy – wdrażanie przez współdziałanie”. Fot. Wody Polskie

 dr Małgorzata Stolarska, kierownik zespołu naukowego, który opracował plan przeciwdziałania skutkom suszy oraz Krzysztof Woś Zastępca Prezesa Wód Polskich ds. Ochrony przed Powodzią i Suszą podczas briefingu prasowego. Fot. Wody Polskie